038 4

jeżeli odkształcenie przeprowadza się w niskich temperaturach, wówczas komórki dyslokacyjne posiadają mniejsze rozmiary, a ścianki dyslokacyjne są mniej wykształcone, przy ogólnej zwiększonej gęstości dyslokacji. Ponadto dla materiałów o sieci Al i małej EBU podczas odkształcenia może zachodzić przemianą

fazowa typu martenzytycznego. Przy większych wartościach EBU 2

(    >10 mJ/m ) mogą tworzyć się także bliźniaki odkształcenia

i równomierne układy dyslokacji, a w przypadku, gdy EBU prze-

2

kracza 30 mJ/m , tworzą się prawie wyłącznie komórkowe układy dyslokacj i.

Odkształcenie materiału polikrystalicznego jak również monokryształów jest niejednorodne ze względu na przypadkowe usytuowanie płaszczyzn sieciowych, biorących aktywny udział w odkształceniu plastycznym względem działających zewnętrznyc sił. Efektem tego jest tworzenie się pasm o dużych krzywiznac' sieci. Pasma takie o dużych krzywiznach, składające się zazwy czaj z wielu wydłużonych podziarn, są obszarami oddzielającym;¹ części kryształu, które w wyniku różnic w stanie naprężę doznały w procesie odkształcenia obrotu o różny kąt. W pasmac tych, zwanych pasmami przejściowymi, występują duże zmian^-orientacji sieci krystalicznej, W obszarach pomiędzy pasmam' przejściowymi, to jest dla obszarów nazywanych pasmam odkształcenia, różnice w zmianach orientacji kryształu s niewielkie.

Ogólnie można przedstawić następujące mechanizmy powstawani, pasm przejściowych:

-    w wyniku lokalnych różnic w stanie naprężeń poszczególnych części kryształu doznają one różnych odkształceń, w związku z czym muszą wystąpić względne obroty poszczegónych obszaró^-

-    jeżeli odkształcenie plastyczne kryształu jest makroskopow jednorodne, to odkształcenie może być zrealizowane w różnych, częściach kryształu przez różny układ systemów poślizg Prowadzi to do konieczności obrotów poszczególnych części kryształu i powstania pasm przejściowych,

-    makroskopowe zmiany kształtu mogą być osiągane przy wydatkowaniu minimum energii wtedy, gdy ogólne odkształcenie zosta-_nje rozłożone tak,że różne obszary doznają różnych odkształceń, co musi jednak powodować względne obroty obszarów, w szczególnym przypadku odkształcany kryształ może być tak zorientowany, że nie ulega obrotowi w skali makro, jednak występujące przemieszczenia części kryształu w skali mikro prowadzą do narastania rozbieżności orientacji sąsiadujących obszarów względem kierunku siły zewnętrznej, co również prowadzi do powstania pasma przejściowego.

W materiałach polikrystalicznych zawsze występuje pierwszy opisany przypadek, dlatego też podczas odkształcenia plastycznego materiału tworzone są zawsze niezbędne geometrycznie pasma przejściowe. Różnice w strukturze odkształconych metali o sieci Al spowodowane są głównie różną wartością EBU oraz różną względną temperaturą odkształcenia. Natomiast w metalach o sieci A2, cechujących się z reguły dużą EBU, różnice w strukturze po odkształceniu spowodowane są głównie sposobem odkształcania i strukturą w stanie wyjściowym.

Równocześnie z przedstawionymi zmianami struktury istnieje w procesie odkształcenia plastycznego oddziaływanie dyslokacji osnowy z cząstkami wydzieleń. W zależności od własności fizycznych cząstek drugiej fazy i osnowy dyslokacje osnowy mogą nie przechodzić przez cząstki ( ulegają one odkształceniu lub pozostają w stanie nieodkształconym ) lub też dyslokacje osnowy przechodzą przez cząstki i dotyczy to głównie koherentnych wydzieleń. Najczęściej jednak dyslokacje w stopach metali nie przechodzą przez wydzielenia, są na nich zatrzymywane lub mogą zostać przez nie omijane. Te zjawiska obok mechanizmów blokowania ruchu dyslokacji przez inne dyslokacje posiadają dominujący udział w umocnieniu materiału w procesie odkształcenia.

73