042 043

RoidililW

wzniósł się ponad serwlllzm. Motywem podstawowym działania jest interes własny i najbliższych, a motywem wyższego rzędu - działanie w interesie społeczeństwa!/

Spotykane są poglądy o przyjmowaniu władzy ze strachu, ze względu na boskie pochodzenie, tradycję, legalizm, fanatyzm, wiarę w słuszność działania przywódców. rozsądek, wychowanie, brak rozeznania i świadomości, potrzebę złudzeń o udziale w rządzeniu, nawyki, brak chęci samodzielnego działania 1 wiele innych. Dla realizowania władzy wystarcza zwykle podporządkowanie. Często podkreśla się. Ze w działaniu każdej w zasadzie władzy można wyróżnić najczęściej co najmniej trzy fazy: dyskusję, decyzję i realizację.

Na przykład wyborcy formułują postulaty, parlament tworzy prawo, które realizuje rząd. Udział więc we władzy mają wszyscy jako wyborcy, ale większy udział ma członek parlamentu, a jeszcze większy - członek rządu. Wybory, będąc bardzo ważną częścią składową demokracji, są istotnym czynnikiem przyjmowania władzy.

Te ogólne rozważania o władzy umożliwiają łatwiejsze uchwycenie problemów władzy w kierowaniu, będącym istotnym składnikiem administrowania. Władza jest częścią naszej kultury. Współcześnie ludzie oczekują, że władza ma załatwiać sprawy. W nowoczesnych organizacjach system formalnej władzy jest potrzebny do osiągnięcia celów organizacji. Aby organizacja sprawnie funkcjonowała, władzy muszą towarzyszyć nieformalne jej podstawy oraz jej wpływów. Kierownik powinien posługiwać się czymś więcej niż tylko formalnym autorytetem. Formalne i nieformalne metody wpływania na realizację celów osobistych oraz organizacji najczęściej łączą się 1 uzupełniają.

Władza - to możliwość wywierania wpływu. Mieć władzę to znaczy móc zmieniać zachowania lub postawy innych. Kierownik popularny i łubiany ma z reguły większy wpływ na innych niż kierownik otoczony niechęcią czy mający opinię niezdary. Wpływ definiowany jest jako działanie, które bezpośrednio łub pośrednio powoduje zmianę w zachowaniu czy postawie innej osoby lub grupy.

Autorytet formalny jest jedną z postaci władzy I wynika z oficjalnego stanowiska zajmowanego w organizacji (dowódca, dyrektor, przewodniczący). Dwa główne poglądy na źródło władzy formalnej w organizacji to tzw.j>ogłjdJdasy«nyJjzwzaloże-nie przyzwolenia. Klasyczny zakłada, że władza zaczyna slęnaEardzo wyśokfnT poziomie i jest legalnie przekazywana w dół ze szczebla na szczebel. Płynie np. od Boga. króla, prezydenta, dyrektora, zbiorowej woli ludzi. Obowiązek posłuszeństwa jest nakładany na siebie przez samych poddanych - ludzie uznają prawa zawarte w konstytucji, ustawie czy regulaminie, akceptują założenia ustawowe, np. odnoszące się do własności prywatnej i osobistej czy karania za kradzież. Nieposłuszeństwo wobec zgodnych z prawem poleceń władzy uważa się za coś złego. Powszechna jest skłonność do słuchania władzy, nawet jeśli niepodporządkowanie nie jest zagrożone karą. a posłuszeństwo - nagradzane. W sposób zauważalny wpływa na to tradycja (np. długotrwale przeciwstawianie się państwu okupacyjnemu, powodujące następnie podświadomą niechęć do każdego państwa, także i własnego), kultura, rozwój cywilizacyjny, poziom bytowania itd.

Drugi pogląd - tzw. założenie przyzwolenia - widzi podstawę autorytetu przede wszystkim w tych. na których wpływ jest wywierany. Ich zachowanie jest ważniejsze niż postawa tych. którzy wpływ wywierają. Otrzymujący polecenie decyduje o tym. czy być posłusznym. Życie daje moc przykładów na to. te niektóre rozkazy są wykonywane, a inne nie lub nie w pełni, że wiele zależy od okoliczności i konkretnych ludzi oraz spraw, których polecenia władz dotyczą Itd.. jednak autorytet formalny jest w przeważającej mierze przez członków organizacji akceptowany. Chester I. Barnard zwolennik teorii przyzwolenia - podkreśla, że człowiek uznaje polecenia. jeSli: a) jest w stanie zrozumieć i rozumie polecenie, b) w momencie podejmowania decyzji uzna. że jest ono zgodne z celami organizacji i osobistym interesem, c) pod względem umysłowym i fizycznym Jest w stanie je wykonać. Tzw. .sfera obojętności" i .obszar przyzwolenia" dotyczą skłonności poszczególnych jednostek do przyjmowania poleceń wydawanych przez przełożonych, jeśli te polecenia mieszczą się w obszarze .normalnym".

Teoria zarządzania wyróżnia najczęściej pięć źródeł czy podstaw wjadzy: a) nagradzania — to władza oparta na możliwości nagradzania za wykonanie polecenia czy spełnienia określonego wymagania, b) wymuszania - polegająca na możliwości karania za niespełnlanie wymagań: z reguły wystarczająca do utrzymania określonego, minimalnego poziomu efektywności lub podporządkowania się podwładnych, c) z mocy prawa - odpowiadająca autorytetowi istnieje wtedy, gdy podwładny uznaje, że ten. kto nią dysponuje, ma prawo, czyli jest legalnie upoważniony do wywierania określonego wpływu: prawo najczęściej płynie z góry w dół od przełożonego, ale. w określonych okolicznościach, z dołu do góry. np. strażnik sprawdza teczkę dyrektora przy wyjściu z fabryki, wartownik żąda okazania przepustki itd.. d) ekspercka — polegająca na przekonaniu, że sprawujący władzę ma świadomość jej przedmiotu, nie posiada zaś jej ten. na którego wpływa. Korzystający z porad adwokata czy lekarza z reguły zakłada, że znają oni swój fach. mają doświadczenie, dyplom, eł.odnle-sienia — to władza, którą może dysponować osoba lub grupa osób opierając się na chęci tego. kto się jej poddaje, lub chce się upodobnić czy naśladować tego. kto władzę sprawuje. Charyzma, podziw, prestiż nie muszą się łączyć ze stanowiskiem. Rola osoby, na którą wywierany jest wpływ, jest najważniejsza, ale zazwyczaj ze stanowiskiem kierownika łączy się w jakimś stopniu każda z pięciu podstaw władzy.

Do władzy można mieć różny stosunek. Wpływ na to mają m.in.i uwarunkowania historyczne, kulturowe, stosunki międzynarodowe, społeczne, ekonomiczne oraz metody realizowania władzy. Z reguły podkreśla się. że kulturalne społeczeństwo rozumie potrzebę istnienia władzy, choć często jej nie szanuje lub nie lubi. Krańcowe podejścia do problemu władzy negatywne I pozytywne - mogą się w określonych sytuacjach przeplatać i łączyć. Negatywne podkreśla poddanie i dominaefę. wygraną I przegraną, bierność i skłonność do nieposłuszeństwa znaczne| części ogółu. zalety traktowania ludzi Jak pionki Itd.. a pozytywne akcentuje m.ln. troskę o cele grupowe, pomoc w organizowaniu celów wspólnych, zadowolenie z przynależności. Teoria zauważa, że posiadanie władzy często deprawuje, osłabia samokrytycyzm, powoduje oderwanie rządzących od podwładnych.

43