046 6

90 grafomania mentów sądowych na podstawie wzorów ich pisma, ma istotne znaczenie społeczne.

grafomania [gr.J, upodobanie do pisania pseudołiterackich i pseudonaukowych tekstów, t

grafoskop (gr.; ang. overhead projecior], urządzenie elektrotechniczne, zw. też rzutnikiem pisma, zastępujące tradycyjną tablicę szkolną; g. umożliwia nauczycielowi zwróconemu twarzą do audytorium przekazywanie na ekran własnego pisma, rysunków lub układu różnych przedmiotów.

gramatyka [gr.J, nauka o budowie języka, obejmująca morfologię, tj. system form wyrazowych (słowotwórstwo i fleksja), składnię, tj. system sposobów łączenia wyrazów w zdania, i fonetykę, tj. system dźwięków danego języka. Jako przedmiot nauczania szkolnego g. pojawia się zarówno w nauczaniu języka ojczystego, jak i języków obcych.

Groos Karl (1861-1946), psycholog i pedagog niemiecki, przedstawiciel psychologii funkcjonalnej i twórca oryginalnej teorii -* zabawy. W latach 1892-98 i 1901-11 profesor filozofii i pedagogiki uniw. w Giessen, 1911-29 w Tybindze. Na podstawie rozległych studiów nad zabawami zwierząt i ludzi G. sformułował teorię zabawy, wg której zabawa spełnia te same funkcje w święcie zwierzęcym i ludzkim, a mianowicie przygotowuje we wczesnej młodości do właściwych czynności życiowych istot dorosłych. Główne prace: Die Spiele der Thiere (1892), Die Spicie der Menschtn (1896), Das Seelenleben des Kindes (1904), Das Spici (1922).

groźba, w pedagogice zapowiedź sankcji karnych za naruszenie jakiegoś przepisu ustalonego przez nauczyciela lub przez szkołę, najczęściej zmniejszenia stopnia ze sprawowania lub z jakiegoś przedmiotu. Szczególne znaczenie przypisywała g. dawna pedagogika; m.in. J.F. Herbart uważał g. za pierwszy „środek” wszelkiego w7chowania. Współczesna pedagogika traktuje g. jako czynnik mało skuteczny, a często nawet szkodliw7; wywołując poczucie zagrożenia, może ona powodować powstawanie nerwic Skuteczniejsze jest natomiast uprzytomnienie wychowankom, że niepożądany sposób postępowania przynosi złe skutki (-♦ kara naturalna).

Grundtvig [gruntwychj Nikolai Frederik Severin (1783-1872), duński pedagog, poeta i pastor ewangelicki; po ukończeniu studiów uniwersyteckich w Kopenhadze rozpoczął działalność literacką — nawiązując do przeszłości Danii i jej kultury ludowej, oraz działalność pedagogiczną — tworząc uniwersytety ludowe. W ten sposób G. pragnął przeciwstawić się ekspansji kultury niemieckiej, a zarazem odrodzić narodową kulturę duńską, opierając się gł. na wierze w siłę warstwy chłopskiej. Wyrosły z tych poszukiwań G. i zrealizowany przez jego uczniów uniwersytet ludow7 treść swej pracy opierał na rodzimej kulturze duńskiej: historii, literaturze, folklorze, jego gł. zadaniem było wywoływanie przeżyć, rozwijanie uczuć i kształcenie w7obrażni. Za

grupy równoważne 91

wzorem Danii uniwersytety ludowe, skupiające młodzież wiejską, rozwinęły się w wielu krajach.

grupa eksperymentalna i grupa kontrolna, dwie grupy osób badanych za pomocą odpowiednich metod i narzędzi badawczych w celu stwierdzenia wpływu jakiegoś czynnika (-* zmienna) na ich zachowanie, przy czym tylko g.e. poddaje się działaniu tego czynnika, a na podstawie porównania różnic w zachowaniu obu grup ustala się siłę jego wpływu.

grupa odniesienia, zintegrowany zbiór jednostek identyfikujących się z celami grupy, inaczej mówiąc grupa, do której celów, norm i zachowań jednostka przyrównuje i pragnie upodobnić swoje zachowanie.

grupa psychoterapeutyczna, zbiór jednostek o zbliżonym wieku, rozwi-jających pod kierunkiem pracownika socjalnego działalność, której celem jest gł. -* resocjalizacja. Liczebność tych grup jest zwykle nieduża, zamyka się w granicach 6-8 osób — ze względu na potrzebę osiągnięcia maksymalnej szczerości i konieczność znalezienia — poprzez otwartą dyskusję — właściwych dróg poprawy. Ostatnio szczególnie popularnym rodzajem psychoterapii grupowej stała się -♦ psy chód rama.

grupa społeczna, zbiór ludzi zespolonych trwałą więzią społeczną. Rozróżnia się g.s. małe i duże. G.s. małe liczą od dwu do kilkunastu członków, między którymi pod wpływem styczności bezpośrednich, osobistych, z reguły powstają więzi przyjacielskie. G.s. duże obejmują zbiorowości zbyt liczne, aby styczności i więzi w nich mogły mieć charakter bezpośredni. Czynnikami więzi w tych g.s. może być przynależność do wspólnego zakładu pracy, do organizacji, państwa, narodu czy klasy społecznej.

grupa wychowawcza, zespół skupiający osoby w tym samym wieku (młodzież, dorośli) w celu doskonalenia się w wybranej dziedzinie edukacji umysłowej, artystycznej, technicznej czy fizycznej oraz realizacji przyjętych przez grupę ideałów. Grupa staje się tu doskonałym narzędziem socjotechniki wychowawczej, gdyż praca w niej wzmacnia indywidualną motywację i stwarza silne pobudzenia do pracy nad sobą i harmonijnego współdziałania z innymi. Powodzenie tej pracy w dużej mierze zależne jest od doboru kierownika grupy, gdy ten jest źle dobrany, grupa łatwo może zejść na manowce. G.w. powstają zwykle przy klubach miejskich i wiejskich, świetlicach, domach kultury, szkołach i organizacjach młodzieżowych.

grupowa praca uczniów -•* praca grupowa uczniów, grupy równoważne, grupy badanych osób dobrane tak, aby nic różniły się pod względem pewnej cechy, np. opanowania jakichś wiadomości, umiejętności, sprawności fizycznej, inteligencji. Wyodrębnia się je w celu ustalenia wpływu określonego czynnika (-• zmienna) na jedną lub więcej grup poddanych jego oddziaływaniu i porównania z jedną lub kilkoma grupami poddanymi oddziaływaniu innego czynnika lub z grupami kontrolnymi.