052

Kolejny wskaźnik plastyczności - przewężenie względne Z -określa się z zależności:

dla próbek okrągłych z =

0 r

100 %

(5.14)

- dla próbek płaskich gdzie:

Z =

S-S

o "u

100 %,

(5.15)

d i S

o o

średnica i przekrój początkowy, dis- średnica i przekrój końcowy.

Oznaczając na jednej próbce kilka różnych odcinków pomiarowych, bazując jednak na wspólnym punkcie początkowym otrzymuje się podczas rozciągania (o ile materiał przed zerwaniem nie uległ przewężeniu) wiele różnych wydłużeń lokalnych. Wydłużenie równomierne obserwowane jest w chwili wystąpienia przewężenia. Wydłużenie całkowite c składa się więc z równomiernego c oraz lokalnego e

(5.16)

Wydłużenie lokalne zależy od stosunku długości pomiarowej do średnicy początkowej d . Jest ono tym mniejsze, im większa jest długość pomiarowa lub im mniejszy jest stosunek L₀/d_o - rys.5.6.

Z doświadczeń wynika, że próbki różnej wielkości tego samego materiału po zerwaniu mają te same wartości wydłużenia lokalnego, a zatem i wydłużenia całkowitego. Ma to miejsce wtedy, gdy

stosunek L_Q/d₀

jest jednakowy,a więc wówczas, gdy L jest pro

porcjonalne do d_n

Zalecany stosunek L₀/d₀

wynosi najczęściej

10 i 5. Dla próbek, których przekrój nie jest kołowy, do określenia stosunku L_o/d_o przyjmuje się średnicę koła, którego pole jest równe polu przekroju próbki

4

= A,

o'

^do =

1,13 A

(5.17)

Stąd wynika, że dla próbki    5d_Q wartość L_Q= 11,3 A_q, _a dla

l = 10d_Q wartość L_q= 5,65 ~A₀ .

W czasie próby rozciągania próbka może zerwać się poza częścią środkową- w pobliżu główki; wówczas norma przewiduje dokonanie korekcji w sytuacji, gdy zerwanie dla próbki długiej w odległości mniejszej niż 1/5, zaś dla próbki krótkiej w odle-łości mniejszej niż 1/3 długości pomiarowej.0 jakości materiału decyduje wygląd złomu w miejscu zerwania próbki. Materiały o małej podatności do odkształceń plastycznych zostają zniszczone, gdy naprężenie normalne osiąga wartość wytrzymałości rozdzielczej. Materiały plastyczne odkształcają się, a w części środkowej próbki powstaje przewężenie. Przełom próbki może być ciągliwy lub mieszany - rys.5.7 i 5.8.

Rys. 5.6. Wykres napręż enie-wydłużenie dla wyżarzonej stali tyglowej. Schematyczne zaznaczenie różnych wartcóci £_Q/d_g

W trakcie próby rozciągania przekrój próbki maleje w zakresie sprężystym poniżej 0,5 %, w zakresie wydłużenia równoraier-^ne9o do 30 %, a w zakresie tworzenia się szyjki nawet do 70 %. Zatem wartość naprężenia rzeczywistego jest większa od napręże-

97