05

• znaki symboliczne ..opierają się na wynikaniu znaczenia z kulturowo określonych i historycznie zmiennych zasad,:

: np. róża jako znak miłości.    ’■

'u

4.    —

W teatrze odnajdujemy wszystkie Jrzyjunkcje^koniczjiośc) od--/ powiada, przynajmniej w sensie ogólnym,, znanemu pofeciiTmi-mesis. gdvż znaki ikonicznexharaktacvzuie .stosunek podpbieó-, 'stwa miedzy znakiem.apiz&dmiotenu.^naM^deksalr^jipotyka»...:, mv najczęściej w tekście dramatycznym (zaimki osobowe, ‘ wskazówki przestrzenno-czasowe itd.), ale także W-Pioksamice i gestyce aktorów^    ustanowionyjw^S£OSób ar- -■

bitralny i konwencjonalny, nie odnosi się jedynie do znakowego charakteru mowy .ludzkiej, lecz także do specyfiki znaków teatralnych, które są nieskończenie mobilne i wielofunkcyjne.- . , Ikoniczność Spośród, trzech wymienionych typów znaków dla teatru naju ważniejsza jest ikona. IkonicznośĆ3i_teatrze.obejmuje.niejylko odbicie;• przedmiotów, 'pizestoeni^ ppstaęLi...działań. c2£mu_od-' powiada tradycyjnejpoięcie mimesis, ale takżejkażda pobudzony "~u widza myśl czy^pczucie. Peirce pisze: „The only way of direc^l tly • communicating an idea is by means of an icon”* (1931:; 2.278). Na.przykład uczucie wywołane przez muzykę określa ,:; Peirce także jako. ikoniczną dynamikę znakową. Przywołany tu przykład muzyczny dotyczy bezpośrednio również obszaru este-; tycznego , oddziaływania, teatru i implikuje,. że potencjalne od-;-działywanie teatru manifestuje się zawsze w postaci znaków, ikonicznych.    w-.

• Znaki, teatralne są z zasady „znakami znaków” (Fischer-:. w -Lichte i983aTl9j! Oznac.za,to^e-dublują..Qnemaki^które ist-_; nieją w rzeczywistości pozateatralnej lub mogą być za taide , uznane..JZnakowy charakter przedmiotu w kontekście, teatrah . nym różni się jednak od jego semiotycznej definicji w rzeczy wis-, tości pozateatralnej. Wyjątek od tej reguły stanowią w teatrze:’, tylko sytuacje nadzwyczajne, w których przedmiot albo postać nie są naśladowane, lecz realnie zjawiają się na scenie, co Keir

’ ' Jedynym sposobem bezpośredniego komunikowania idei jest posłużenie •się ikoną(przyp. tłum.).    ^;.

Elam określił za pomocą terminu 'identyczność^- ikoniczna’ identyczność II (1980: 22). Chodzi tu o przedmiot (prawdziwą złotą monetę, jeśli foniczna tekst mówi o złocie), o kostium, albo - w skrajnym przypadku -    ;'1

o aktora, jak czyni to Julian Beck w Living Theatre, który twierdzi, że gra samego siebie (Elam 1980: 23).    -•    '•    •    u

Stopień ikoniczności w teatrze podlega różnorodnym zmia-    •;]

• nom historycznym i kulturowym, które są odmienne nie tylko w różnych krajach czy epokach, ale także w różnych'formach ĄĄ&rri& teatru należących do tego samego kręgu kulturowego. Jako    €-(nv’tr^

przykład przywołajmy tylko problem obsady uwzględniającej etniczne pochodzenie wykonawcy. Podczas gdy w teatrze^dramatycznym kolor skóry aktora wciąż jeszcze jest istotny dla zachowania'zgodności pomiędzy etniczną, przynależnością aktora a przedstawianą, rolą, to w teatrze muzycznym sprawa ta ma drugoplanowe znaczenie. Podstawa - oceny czarnoskórej • śpiewaczki operowej nie jest jej fizyczne podobieństwo do odtwa-    *;ij

rżanej postaci (np. Madame Butterfly), lecz dyspozycje głosowe    £

. i aktorskie.    •(

Każdy znak’w teatrze, niezależnie od jego. rodzaju, może być zastąpiony innym znakiem, np. przestrzeń przez mowę,    •••.?

przedmiot przez człowieka. Dlatego mówi się, że znaki teatralne Mobilność    %

odznaczają się mobilnością i wielofunkcyjnością. Mobilno’ŚćJi- i wiclofunk-    J

znacza, że znaki na scenie mogą_w_sposób niemal nieograniczo- ^cyjność    -

ny; przyjmowaó junkcje.innych systemów znakowych. „Dekora-    _; • §

cje [mogą być zastąpione] przez słowa, rekwizyty przez gesty,    .■$

"gesty przezjżmęr)'_v.ośiwięjlenie przez rekwizyty, itd.” (Fischer-    i

'^Eichte 1990: 238). Znaki teatralne są o, tyleC^idoluidmyjne;^    f|

0 ile mogą-podczas przedstawienia reprezentować różn&rzecży.    ;;i

Stół może^^ym. samym przedstawieniu oznaczać"stół; ale tak-    ;: jt

jej^órę czy tunel. Ąktor^mozi~ wykony^wać jdlka ról, w'mono-    ; i' j-

dramie ten sam wykonawca może grać wszystkie role; nie przy-    ; ' j

sparzając w_ten sposób publiczności , problemów; w Tozjpiieniu    >>[;

przedstawienia. W zasadzie można powiedzieć, że estetyka te- ?&&&

atru realistycznego zmierza do tego, by ograniczyć mobilność    i_ j.

1    wielofunkcyjność znaków, podczas gdy nie-realistycznę kon- ^t M

wencje teatralne (np. formy teatralne Dalekiego Wschodu) dają •    ' \:Ą

i