090 091

nudiui mi

przepisów i w podejmowaniu na Ich podstawie decyzji, której nie przekreślają Środki nadzoru. Do konkretnego stanu faktycznego stosuje przepis, który często operuje typowymi i ogólnymi czy schematycznymi sytuacjami. Norma prawna nie może z góry przewidzieć wszystkich sytuacji czy przypadków i zawiera określony luz, który wypełnia organ stosujący prawo. JeSll ustawodawca nie wiąże Ściśle organu w zakresie orzekania w określonej sprawie 1 formułuje jego obowiązki ogólnie, używając np. wyralenla .organ mole", to mamy do czynienia z rzw. swobodnym uznaniem, zwanym czasem w literaturze .uznaniem administracyjnym".

W państwie absolutnym administracja nie byta związana ustawami. W państwie parlamentarnym po|awlły się ograniczenia administracji, ale spora część jej aktywności czy określone dziedziny pozostawały wolne od uregulowań ustawowych. Dominująca zasada niezależności administracji od ustawodawcy umożliwiała działalność i traktowanie jej podobnie do jednostki, która może postępować swobodnie tam. gdzie nie ma ograniczeń ustawowych. Teoria zaznaczała. Ze administracja ma działać w interesie publicznym zależnym od subiektywnej oceny urzędnika, który jest najbardziej predysponowany do oceny, jakie działania leżą w interesie publicznym. W państwie prawnym dominuje zasada. Ze administracja działa na podstawie prawa i tylko wtedy, gdy ustawa przyznaje jej określone kompetencje. Ustawa moZe stwierdzać. Ze np. sądy administracyjne badają tylko legalność aktów administracyjnych. a nie Ich celowośC i decyzje oparte o przepisy mówiące ogólnie o obowiązkach i uprawnieniach administracji nie podlegają sądowej kontroli.

Rozwój cywilizacyjny i gospodarczy, powodujący wzrost ilościowy przepisów odnoszących się np. do działalności przemysłowe), budownictwa, ochrony zdrowia czy oświaty, powodował dyskusje, jak daleko paiistwo może regulować stosunki prywatne i |ak powinien wyglądać stosunek administracji do porządku prawnego oraz jak powinny być formułowane przepisy prawne.

Stopniowe odchodzenie od sytuacji, w której monarcha ma nieograniczoną władzę i faktycznie nieograniczone swobodne uznanie, osłabiało pogląd, że wolnośC działania administracji jako reprezentującej interes publiczny wypływa z jej Istoty. I łączyło się z podkreślaniem obowiązków administracji. Różne poglądy i teorie, m.in. uczonych austriackich z przełomu XIX i XX wieku R. launa 1E. Bematzlga. wiązały swobodne uznanie z zakresem działania, które nie zostało skrępowane prawem oraz celowym używaniem przez ustawodawcę pojęć 1 wyra że ii bardziej ogólnych⁴. W. Jel-linek twierdził, że upoważnieniem do swobodnego uznania jest używanie pojęć nie określonych przez ustawodawcę¹⁰. W.L. jaworski podkreślał po I wojnie światowe), że administracja działa twórczo, nie ogranicza się do wykonywania ustaw 1 tylko

* Ttw. teoria R.V. Launa głosiła tezę. te jeśli ustawodawca używa pojęcia .interesu publicznego". to udziela prawa do decydowania według swobodnego uznania, gdyż tylko administracja jest powołana do oceny tego interesu. ^l0Zgodnle z W. Jelllnka tzw. teorią pojęC nieoznaczonych, jeśli ustawodawca chce dopuścić różne interpretacje, to używa pojęć nieostrych, co oznacza, te zostawia organowi stosującemu prawo możliwość wyboru, czyli ujioważnla go do działania według swobodnego uznania.

częściowo może być skrępowana przez prawo. Ustawa z 1922 roku o Najwyższym Trybunale Administracyjnym, wzorowana na rozwiązaniach austriackich, wyłączała sprawy oparte na swobodnym uznaniu spod orzecznictwa NTA- J. Staroścfak po II wojnie Światowej podkreślał element powiązania swobodnego uznania z konkretyzowaniem. z punktu widzenia własnej oceny. Interesu publicznego i ogólnej polityki państwa. E. Iserzon stwierdzał. Ze zakres swobodnego uznania administracji działającej np. w dziedzinie bezpieczeństwa państwa i obronności Jest mniejszy niZ np. w dziedzinie oświaty czy kultury. Teoria podkreślała, te państwo praworządne wymaga. aby swobodne uznanie było wyraźnie w prawie określone I uwarunkowane słusznym Interesem obywateli.

Po przezwyciężeniu rOtnych. występujących na początku lat pięćdziesiątych, poglądów negujących celowość istnienia swobodnego uznania w działalności administracji czy nawet porównywania go z dowolnością I .widzimisię' urzędnika teoria silnie podkreśla znaczną rolę swobodnego uznania oraz wląZe Ją z podnoszącym się poziomem ogólnym I fachowym urzędników, wzrostem ogólnego poziomu społeczeństwa oraz techniką tworzenia przepisów a takie umiejętnym Ich formułowaniem Fachowy pracownik administracji, rozumiejący rację stanu I interes społeczny. nie musi działać na podstawie przepisów szczegółowych, drobiazgowo określających możliwości |ego poczynań I ograniczających swobodę działania. W procesie stosowania prawa, w którym wyróżnia się przede wszystkim ustalanie stanu faktycznego 1 prawnego, przyporządkowanie stanu faktycznego odpowiadającego normom prawnym I podjęcie rozstrzygnięcia, swobodne uznanie dotyczy w szczególności konsekwencji poczynań oraz przyszłości. Elastyczność działania, dostosowywanie do wzmagającego się tempa Żyda I zmieniających warunków działania, podnosi rolę swobodnego uznania w funkcjonowaniu administracji Wiąże się to ściśle z Jakością prawa Brak Jasnotcl w sformułowaniach przepisów, zacieranie róZnlc między swobodnym uznaniem a np. Interpretacją, wykładnią czy swobodną oceną, legalnością i celowością oraz przeciwstawianie praworządności sprawności działania itd często powoduje zwiększenie ogólnej swobody administracji ponad zakres przewidziany przez ustawodawcę. Parlament tworząc, a nie tylko uchwalając prawo często musi świadomie łączyć w jednym akcie róZne. trudne do pogodzenia poglądy, koncepcje czy Interesy I używa w usuwach wyrażeń bardzo ogólnych. Ucząc, te fachowy urzędnik będzie przy Ich stosowaniu rozumiał sens ogólny I uwzględnia! interes państwa. Rozbudowane ilościowo I szczegółowe prawo zmniejsza formalnie swobodę poczynań urzędnika. ale zwiększa materialnie.

Swobodne uznanie nie Jest tzw. oceną administracyjną polegającą na kompetencji do ustalenia stanu faktycznego czy oceny dowodów. Ikorta podkreśla, te swobodne uznanie powinno być czytelnie sformułowane w usuwie. Przy stosowaniu prawa nie można ograniczać się do domniemania, a w buku przepisów odnoszących się do rozwiązania konkretnego zagadnienia nie można stosować analogii na niekorzyść Jednostki.

Przyjmuje się. Ze swobodne uznanie Iztnlcjc wtedy, gdy administracja dla urzeczywistnienia prawa mole decydować, czy zastosować dany środek albo wybierać

91