10015

zmniejszenia wartości aktywów albo zwiększenia wartości zobowiązań / które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego^' doboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców [44], jjCoszt ujęty w sposób zawężony określa w mierniku pieniężnym wielkośćH bów rozchodowanych przez jednostkę w sposób celowy, związany z prowadzoną działalnością gospodarczą. Jego istotą jest zatem pomiar wielkości rozchodu pi bów rzeczowych, niematerialnych, czasu pracy, nośników energii itp. dokonywa-nego w sposób z góry zaplanowany lub przewidywany, prowadzący do realizacji określonego przedsięwzięcia.

Koszt wyraża rozchodowanie zasobów w określonym celu i w określonej jednostce czasu, niezależnie od tego, czy znajduje ono odzwierciedlenie w danej chwili w faktycznych płatnościach, czy też nie. W takim znaczeniu koszt różni się od takich pojęć jak rozchód, wydatek lub nakład pieniężny i staje się kategorią dynamiczną, odwzorowującą efekty działalności gospodarczej jednostki w danym okresie.

W ogólnym pojęciu koszt stanowi wyrażone w pieniądzu celowe zużycie środków gospodarczych i usług oraz wynagrodzenie za pracę poniesione w określonej jednostce czasu. Od pojęcia koszt należy odróżnić pojęcie wydatek, który stanowi rozchód środków pieniężnych na pokrycie różnych potrzeb przedsiębiorstwa^ Wydatek może wyprzedzać, nastąpić jednocześnie z powstawaniem kosztu lub po jego powstaniu. S. Krawczyk za koszty uważa niezbędne (gospodarczo uzasadnione) zużycie środków rzeczowych, usług obcych i wykorzystanie pracy żywej wyrażone w płacach, związane z efektem użytecznym powstałym w danym okresie na jakimkolwiek odcinku działalności przedsiębiorstwa [24],

Szczególne miejsce w systemie rachunkowości przedsiębiorstwa jako systemie informacji ekonomicznej zajmują informacje księgowe dotyczące kosztów. Systematycznie prowadzony rachunek kosztów stanowi integralną część systemu informacyjnego i podstawowe źródło informacji o kosztach.

Zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości koszty przetwarzania zapasów obejmują koszty związane bezpośrednio z jednostką produkcji, tj. robociznę bezpośrednią, pośrednie koszty produkcji stałe i zmienne, poniesione przy wytwarzaniu wyrobów gotowych. Do stałych pośrednich kosztów produkcji należą m.in. koszty amortyzacji i utrzymania budynków, wyposażenia oraz koszty zarządzania i administracji, zaś do zmiennych - koszty materiałów i robocizny. Kolejne kryterium kwalifikacji kosztów polega na podmiotowym odniesieniu ponoszonych kosztów i grupuje się je według miejsc ich powstawania lub centrów odpowiedzialności (centra kosztów, centra zysku i centra inwestowania). Ostatnim i zarazem najważniejszym jest rodzajowe kryterium grupowania kosztów.

Rachunek kosztów jako narzędzie zarządzania w przedsiębiorstwie

Obejmuje ono amortyzację, zużycie materiałów i energii, usługi obce, podatki i opłaty, wynagrodzenia, ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia oraz pozostałe koszty rodzajowe [44].

Klasyfikacja kosztów z punktu widzenia potrzeb zarządzania może być dokonywana z różnych punktów widzenia, w zależności od potrzeb, jakim ma służyć. Do podstawowych przekrojów klasyfikacyjnych stosowanych w przedsiębiorstwach należy podział kosztów na:

—    koszty w układzie rodzajowym,

—    koszty w układzie kalkulacyjnym (koszty bezpośrednie i koszty pośrednie),

—    koszty według miejsc powstawania.

Jednak do podejmowania decyzji długookresowych lepszy jest rachunek kosztów pełnych (koszty pośrednie i koszty bezpośrednie), a do podejmowania decyzji krótkookresowych rachunek kosztów zmiennych (koszty stałe i koszty zmienne). Cechy rachunku kosztów pełnych i rachunku kosztów zmiennych w ujęciu systematycznym przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Cechy rachunku kosztów pełnych i zmiennych

Rachunek kosztów pełnych	Rachunek kosztów zmiennych
• Zestawia koszty pełne z przychodami,	• Zestawia przychody z kosztami zmień-
co może być przyczyną deformacji	nymi, co pozwala na korzystanie z marży
kosztu i zysku jednostkowego	na pokrycie kosztu jednostkowego i globalnego
S Zachowuje relacje pomiędzy produkcją	• Jest elastyczny w decyzjach krótko-
i sprzedażą w długim okresie; jest zatem nieelastyczny w decyzjach krótkookresowych	okresowych
• Jest skomplikowany i nastawiony na	i Jest prosty i daje sygnały alarmowe
dokładną kontrolę procesów produkcji	o zachowaniu rynku
• Jest przydatny w planowaniu długo-	• Jest przydatny w planowaniu krótko-
okresowym	okresowym
• Pozwala na wybór decyzji w długim	• Pozwala na poszukiwanie optymalnych
okresie	wyborów
• Służy sprawozdaniom finansowym	• Służy sprawozdaniom wewnętrznym, kontrolno-wynikowym
• Wynik finansowy jest funkcją wielkości	| Wynik jest funkcją sprzedaży, co ozna-
produkcji, co może przejawiać się	cza, że wzrost sprzedaży przy stałej
w spadku zysku przy wzroście sprzedaży	strukturze kosztów i stałej cenie zawsze
	powoduje wzrost zysku

Źródło: Opracowanie własne.

■■

o