101 2

101

PRAGMATYZM A EDUKACJA

[...] zapoznać się z wkładem wniesionym

w przeszłości przez każdy element naszej

mozaiki™.

Zdaniem Deweya można oczekiwać, że pomniejsze wspólnoty kulturowe będą się różniły od siebie w tych sferach, w których zachodzić będzie między nimi sprzeczność interesów. Dla szerszej społeczności, czyli całości społeczeństwa, a szczególnie dla jego demokratycznych regulacji i zasad, niezwykle istotne będzie niedopuszczenie do tego, by te konflikty wymknęły się spod kontroli wspólnoty. Konflikty występujące we wspólnocie można rozwiązywać za pomocą wypracowanych przez nią procedur, unikając w len sposób eskalacji wrogości i przemocy. Szersza społeczność, czyli całe społeczeństwo, rządzi się ogólnie przyjętymi zasadami rozwiązywania konfliktów. Według Deweya istnieje coś takiego, jak wspólny zbiór elementarnych amerykańskich przekonań i wartości. Podstawą tego zbioru są uzgodnione i ogólnie stosowane procedury demokratyczne.

Dcwey twierdził, że grupa odgrywa szczególną rolę edukacyjną, polegającą na rozwijaniu inteligencji społecznej. W' szkole - którą Dewey uważał za zalążek społeczności - uczniowie musieli podczas lekcji pracować zespołowo, aby rozwiązać wspólne problemy. Omawiając wspólne cele. dążenia i projekty, uczniowie przeobrażali się ze zbioru odrębnych, różniących się od siebie jednostek w społeczność, którą jednoczyły takie same zainteresowania i działania.

Demokratyczne poglądy Deweya zostały w dużej mierze ukształtowane pod wpływem doświadczeń zebranych w Vermont. Koncepcja amerykańskiego sposobu życia, głoszona również przez wielu współpracowników Deweya, opierała się na tradycji miejskich zebrań, w której urzeczywistniały się demokratyczne zasady dobrosąsiedzkiej społeczności.

Wraz z pojawieniem się bezosobowego, uprzemysłowionego społeczeństwa wielkomiejskiego zaczął zanikać obyczaj bezpośredniego i osobistego uczestnictwa w życiu wspólnoty charakterystyczny dla małomiasteczkowej Ameryki. Dewey uważał jednak, że proponowany przez niego model edukacji przyczyni się do odnowienia poczucia wspólnoty. Oczekiwał, że dzieci, które współpracowały przy' projektach grupowych, będą umiały wykorzystywać wpojone im w procesie socjalizacji modele rozwiązywania problemów w realnych warunkach społecznych.

W publikacji lndMdualism: Old and New Dewey po przeanalizowaniu problemów związanych z upadkiem społeczeństwa wiejskiego i narodzinami społeczeństwa technologicznego konkluduje, że era techniki będzie miała charakter korporacyjny, to jest jednostki będą pracować razem w wielkich globalnych zespołach przemysło-wo-tcchnologiczno-administracyjnych⁴⁰. Krytykował kapitalizm oparty na zasadzie laissez-faire za to, żc pozwala on nielicznym zamożnym jednostkom na bogacenie się kosztem większości populacji. Nieograniczony liberalizm gospodarczy utrudniał większości ludzi wykorzystanie indywidualnych zdolności i nie sprzyjał inicjowaniu pożądanych przemian społecznych i politycznych. Dewey zdawał sobie sprawę z tego, że rewolucja przemysłowo-technologiczna spowodowała nieodwracalne zmiany w ustroju społecznym, jednocześnie jednak był przekonany, że wzbogacenie mentalności społeczeństwa technologicznego o pierwiastek eksperymentalistyczny może przynieść wiele korzyści. Technologiczna zbiorowość korporacyjna, wykorzystująca inteligencję społeczną, dawała nadzieję na podniesienie poziomu życia gospodarczego. Dzięki odpowiedniemu zarządzaniu gospodarką lu-

39    J. Dewey, Nationalizing Educalion, w: The Middle Works, red. J. A. Boydston, Carbondale, IL: Southern Illinois University Press 1985, t. 10. s. 205, Cytuję za: H. Putnam, R. A. Putnam, op. cit.. s. 362.

⁴⁰    J. Dewey, lndMdualism: Old and New, s. 35-50.