108 109

Jest on przy tym gruby wskutek przerostu włókien mięśniowych i rozrostu tkanki łącznej. Brodawki językowe są zgrubiałe, zwłaszcza w bocznych częściach języka.

W obrzęku śluzowatym język jest duży, gruby, szeroki, suchy, z odciskami od zębów po bokach; język nieraz wystaje z jamy ustnej.

Zmniejszenie języka spostrzega się w durzę brzusznym i w innych ciężkich ostrych chorobach gorączkowych.

W przypadkach uogólnionej sinicy język jest zasiniony, w płonicy — czerwony, obrzmiały ze znacznie wystającymi brodawkami (język malinowy — ryc. 53), w durzę brzusznym — język jest biały w środkowej części i czerwony po bokach i na końcu, w niedokrwistości złośliwej, a także w zespole Plummera--Vinsona wygładzony wskutek zaniku brodawek językowych (język hunter o w s k i).

U chorych wysoko gorączkujących język jest suchy (język spieczony), przeważnie obłożony grubym nalotem, a przy niedostatecznym pielęgnowaniu jamy ustnej pokryty pleśniawkami w postaci białego nalotu, zależnego od rozwoju grzyba (Oidium albicans). Poza językiem pleśniawki często stwierdza się na podniebieniu miękkim i twardym, na dziąsłach, wewnętrznej powierzchni policzków, nawet w gardle.

Nalot na języku szarawobiaławy, szarawożółty, brunatny stwierdza się często w chorobach narządu trawienia, a także u palaczy tytoniu.

W gruźlicy oraz w raku języka stwierdza się na nim owrzodzenia. Mogą one powstawać także przy rozpadzie kilaków usadowionych na języku. Owrzodzenia pochodzenia kiłowego są niebolesne, w przeciwieństwie do owrzodzeń gruźliczych i rakowych.

Czasami grzbietowa powierzchnia języka jest podzielona na liczne pola przez podłużne i poprzeczne bruzdy, tak że przypomina skórę moszny. Zmiana ta, zwana językiem mosznowym (lingua scrotaliś), jest wrodzona.

Podniebienie twarde może być rozszczepione. Zmiana ta jest wadą rozwojową, powstającą często na tle kiły wrodzonej. Podniebienie miękkie bywa w stanach chorobowych zaczerwienione, obrzmiałe, pokryte nalotem, np. w toku błonicy, może też ulegać porażeniu. U osób dorosłych występuje niekiedy łagodny wałowaty przerost środkowej części podniebienia twardego (wał podniebienny, torus palatinus).

Migdałki podniebienne. Należy na nie zwracać szczególną uwagę, gdyż ich choroby mogą być źródłem chorób narządów wewnętrznych (infectio tonsillogenes). W zapaleniu migdałki są powiększone, obrzmiałe, nieraz pokryte nalotem już to łatwo dającym się usunąć, już to nieusuwalnym bez uszkodzenia tkanki migdałka. W innych przypadkach w migdałkach stwierdza się czopy ropne. W błonicy i w ostrej białaczce w migdałkach może toczyć się sprawa wrzodziejąco-martwicza. Zmiana ta może nie ograniczać się do migdałka, lecz może szerzyć się na podniebienie miękkie, na języczek i w ogóle na tkanki otaczające, z gardłem łącznie. Owrzodzenia na migdałkach mogą powstawać także na tle kiły i gruźlicy.

Gardło musi być zbadane w każdym przypadku, nawet jeżeli chory nie uskarża się na gardło. Warunek niezbędny powodzenia w tym badaniu stanowi dobre oświetlenie. Najwłaściwsze jest światło dzienne, gdyż umożliwia ono stwierdzenie zmian niedostępnych lub mało dostępnych przy oświetleniu sztucznym, jak np. żółtaczki, plamek.

Bada się nie tylko tylną ścianę gardła, ale i ściany boczne, zwracając uwagę na barwę, obecność nalotów, owrzodzeń, ziarn cechujących przewlekły ziarnisty nieżyt gardła (pharyngitis chronica yranulosa), wypukleń zależnych od ropnia pozagardlowego, pleśniawek itp.

W zanikowym nieżycie gardła (pharyngitis airophica) błona śluzowa jest blada, gładka, sucha, błyszcząca, w akromegalii — zgrubiała.

Ślinianka przy uszną jest powiększona i bolesna w nagminnym zapaleniu (parotitis epidemica, ś w i n k a), a także czasami w ostrych chorobach zakaźnych.

SZYJA

Przy badaniu szyi zwraca się uwagę na jej rozmiar, stan skóry i tkanki podskórnej, blizny, węzły chłonne, guzy, przebieg krtani i tchawicy, stan tętnic i żył, ruchomość szyi, bolesność i stan tarczycy.

Szyję krótką i grubą stwierdza się u osób o budowie krępej, u osób dotkniętych istotną rozedmą płuc pęcherzykową oraz w dychawicy oskrzelowej, natomiast długą i cienką — u osób o budowie astenicznej.

W zespole gonad szczątkowych stwierdza się zmianę szyi, której nadano miana: płetwistość, skrzydłowatość, taśmowatość (pterygium colli). Zmianę tę charakteryzują: szyja krótka, znaczne obniżenie linii włosów na karku; płaski fałd skóry po obu stronach szyi na przestrzeni od wyrostka sutkowatego kości skroniowych do barków, owłosienie górnej części

Ryc. 54. Szyja w zespole gonad szczątkowych: a — z tyłu; b — z boku.

109