100220111008

JULII MŁODZIKA WILRNRKA

1 owaniu społeczności ziem litewsko-białoruskich, zwłaszcza Wilna, bierze pierwszy zastąp tej młodzieży związany z uniwersytetem od okresu początkowej jego świetności w latach 1804—1808. Wkroczenie tej generacji w dziedziną nauki, literatury i czasopiśmiennictwa zamanifestował pierwszy na gruncie wileńskim powołany przez nią do życia periodyk literacki: »Tygodnik Wileński* (1804)*•. We wczesnej młodości na formowanie się jej poglądów wpływały wstrząsające światem wydarzenia rewolucji we Francji, odgłosy rewolucji amerykańskiej i bliższe sercu wypadki insurekcji Kościuszki. Patronowała ich rozwojowi umysłowemu literatura Oświecenia i sentymentalizmu, a więc Trembecki, Węgierski, Jasiński, z obcych zaś przede wszystkim J. J. Rousseau. Generacja ta, złączona w młodości filomatycznej (bo tak ostatecznie nazwało saę powołane przez nią do życia towarzystwo naukowe nawiązujące do francuskich stowarzyszeń naukowych kryjących postępowe tendencje społeczne) węzłem sentymentalnej przyjaźni, umiała i później współdziałać w różnych układach życia społecznego, w jakich spotykać będziemy nazwiska: K. Kontryma, J. Twardowskiego, J. Lelewela, L. Borowskiego, J. B. Rychtera, Sz. Żukowskiego, by ograniczyć się do najznaczniejszych i najczynniejszych, choć z pocztem tym są związani również: S. Starzyński, A. Górecki i E. Słowacki.

Przedstawiciele tego pokolenia różnią się od swych mistrzów z uniwersytetu tym, że w miarę wzrostu coraz rozleglejszy krąg zakreślają swemu oddziaływaniu społecznemu, nie zamykając się w szrankach pracy zawodowej, a ich czynność niekiedy nabiera wyrazistych barw polityczno-społecznych, jak w wypadku Kontryma i Lelewela.

²⁰ Zob. Z. Skwarczyński, W szkole sentymentalizmu, Łódź 1958.