116 117

ROZDZIAŁ XI

ZAGADNIENIA REORGANIZACJI I REFORM W ADMINISTRACJI

Literatura — Jaroszyński A. (red.). Aktualne problemy administracji i prawa administracyjnego. Warszawa 1987: Leońskl Z. Zarys nauki administracji. Poznań 1996: ŁętowśkI Strachowskl S„ Szreniawski Tins W.. Wróbel A., Nauka administracji. Lublin 1993: Rybicki Z.. Administracja roku 1999. Warszawa 1974; Rybich Z. Szkice o administracji, problemy organizacyjno-prawne. Warszawa 1988; Starościak]. Administracja - zagadnienia teorii i praktyki. Warszawa 1974: Starośclakj, Problemy współczesnej administracji. Warszawa 1972.

Bardzo dawne przywiązania do czegoś stałego i przewidywalnego, takiego. Jak: cykle przyrody, obroty gwiazd, bieg życia, a zarazem obawa przed trudnymi do przewidzenia zmianami, takimi, jak: susze, pożary, powodzie, epidemie czy Średniowieczny uniwersalistyczny model monarchii, oparty na hierarchicznym ladzie (Bóg. władca - aniołowie. Święci, dostojnicy - ludzie), zostały na przełomie XVII i XVIII wieku, w okresie oświecenia inspirującego rozwój nauki, krytykującego feudalne przywileje, podziały stanowe i królewskie prerogatywy, przygotowującego Wielką Rewolucję Francuską - odrzucone. Podważona została zasada, że tylko stare i odwieczne jest słuszne i dobre. Powstał punkt wyjSda do poszukiwali nowego, w założeniu lepszego, urządzenia Świata, do usprawnienia funkcjonowania państwa, a przede wszystkim jego administracji.

Wszystkie czynniki mające wpływ na administrację, na jej zadania, struktury czy formy działania, a przede wszystkim takie, jak: ustrój państwa, poglądy polityczne 1 normy moralne, gospodarka, prawo, technika, ulegają stałym, większym, mniejszym lub ledwo dostrzegalnym, zmianom. Np. ustrój wyraźnie i bezpośrednio wpływający na zmiany w administracji wykonującej funkcje publiczne ewoluuje stale, a czasem też ulega bardzo szybkim przeobrażeniom.

Państwo absolutne (czasem zwane policyjnym), istniejące w końcowym okresie feudalizmu. tworzyło swoją administrację opierając się na założeniach wielkiej władzy panującego, dysponującego nowym, profesjonalnym aparatem urzędniczym. Aparat ten podlegał wyłącznie panującemu, był przedłużeniem jego woli, opierał się na zasadzie bezwzględnego posłuszeństwa 1 zorganizowany byt hierarchicznie. Administracja oddziaływała na całokształt życia poddanych. Parlamentaryzm osłabli wpływ monarchii na administrację. Państwo oparte na doktrynie liberalizmu (ograniczenie roli państwa do funkcji .nocnego stróża') zakładało obronę .naturalnych praw jednostki' i skoncentrowanie się na utrzymaniu porządku publicznego oraz obronności I zabezpieczeniu wolnokonkurencyjnej działalności gospodarczej. Ograniczyło to wpływ administracji na obywateli. Kryzysy gospodarcze, wojny Światowe,

konieczność opieki nad biedniejszymi warstwami społecznymi zwiększają rolę administracji. a przede wszystkim JcJ rolę Świadczącą. Wzrost praworządności, decentralizacja. tworzenie wspólnot międzynarodowych Itd. rzutują na całokształt działalności administracji.

Podobnie Jest z poglądami politycznymi. Np. racjonalizm uzasadniał silną władzę panującego i stworzył podstawy wszechwładzy administracji państwa policyjnego- Liberalizm doprowadził do idei państwa prawnego. Rousseau swoją doktryną umowy społecznej utorował drogę do idei wolności 1 równości, a Montesąuieu do trójpodziału władzy. Idea państwa dobrobytu, a szczególnie doktryna marksistowska znajdowały wyraźne odbicie w modelu administracji publicznej.

Dominujące w społeczeństwie normy moralne, wymogi organizacyjne, postęp techniczny, powiązania czynnika fachowego I społecznego, stopa Żyda ogółu, poziom oSwlaty itd. wpływają stale na zmieniającą się rolę 1 zadania administracji.

Wieczny ruch i zmiany należą do natury historii. Świat współczesny to Świat szybkich i ciągłych zmian. Odnosi się to np. do techniki, nauki, sztuki, gospodarki. Życia społecznego, potrzeb oraz dążeń ludzkich i oczywiście do administracji, która silnie i w sposób stały związana Jest z całokształtem działań Jednostek, grup państw czy wspólnot międzynarodowych. Administracja publiczna musi dostosowywać się do zmieniającej się sytuacji, do wysokiej dynamiki zmian, a także czynnie w przemianach uczestniczyć. Zderzanie się tendencji i sił postępowych, reformatorskich, czasem Jednostronnych lub niszczących określone wartoSd. z czynnikami konserwatywnymi. bazującymi na stałości, ale także łączącymi się często z biurokracją I narażającą bezwładnością. Jest zjawiskiem występującym, w rótnym nasileniu, w całym okresie działania administracji. Dążenia do zmian, mające miejsce na zewnątrz administracji. silnie na nią oddziaływują. ale jej monopolistyczna pozycja. ma|ące często miejsce zacofanie w zakresie urządzeń technicznych czy nawet zauważalne elementy zamykana się we własnym gronie i Izolacji grupy społecznej zawodowych urzędników do$ć wyraźnie opóźniają zastępowanie modeli tradycyjnych bardzie) nowoczesnymi. Reformy, zmiany, usprawnienia występują stałe, gdyż przed administracją sUwiane są coraz nowe zadania. Obywatele najczęściej od państwa, czyli przede wszystkim od administracji publiczne), oczekują rozwiązywana podstawowych I różnorodnych Życiowych problemów, ukich Jak np. porządek publiczny, praca. oSwuo. opieka zdrowotna, zabezpieczenie na saroSĆ czy rozrywka I wypoczynek. Jednocześnie Jednak doSć powszechne są poglądy o rosnącej i wszechpotężne! tyranii administracji. Psychologicznie uzasadnione tzw. znużenie władzą czy monotonnoSdą I podświadome dążenie do zmian, często zauważane u dużej częScl ogółu obywateli, poszukiwanie czegoś nowego, nawet niekoniecznie lepszego, w zestawieniu z obejmo-wanlem przez państwo zbyt dużej iloScl obowiązków, z których nie Jest łatwo się wywiązać, sprzyjają, a nawet zmuszają do reformowania administracji.

Określone zmiany mogą dotyczyć np.: 1) zasięgu, czyli obejmować całą administrację działającą w państwie. |ej częSĆ lub wybrane sanowtsko pracy. 2) charakteru, odnosząc się do np. struktury, polityki kadrowej, wykorzystywana nowej techniki.

3) terytorium, rzutując na lloSć i wielkość Jednostek podziale terytorialnego. 4) de-

117