128 7

procentowemu stopu. Jeśli taka linia pionowa przetnie linię pochyłą układu, oznacza to, że przemiana w analizowanym stopie odbywa się w zakresie temperatur, gdy zaś przecina linię poziomą, przemiana odbywa się przy stałej temperaturze. Linie przebiegają na określonych poziomach temperatur, a w rozpatrywanym układzie odpowiadają im trzy przemiany fazowe, tj . pery-tektyczna, eutektyczna i eutektoidalna.

Przemiana perytektyczna zachodzi w temperaturze 1495°C (linia HJB) podczas krzepnięcia stopów zawierających od 0,09 do 0,53% C. Na linii HJB zachodzi reakcja, którą można przedstawić zależnością:

ferryt_a(H) + ciecz_L(B) = austenityj^,    (13.2)

co można sformuować słownie: ferryt o składzie punktu H reaguje z roztworem ciekłym o składzie B. W wyniku powstają kryształy austenitu odpowiadające składem punktowi J.

Linia ECF przebiega na poziomie temperatury 1148°C i zachodzi na niej przemiana eutektyczna. Roztwór ciekły o koncentracji węgla, odpowiadającej punktowi C - 4,3% krzepnie jako mieszanina eutektyczna (ledeburyt) austenitu o zawartości węgla 2,11% odpowiadającej punktowi E i cementytu pierwotnego o zawartości 6,67% C -punkt F. Przemiana eutektyczna, w wyniku której tworzy się przy chłodzeniu ledeburyt, zachodzi we wszystkich stopach o zawartości węgla w zakresie od 2,11 do 6,67%. Austenit wchodzący w skład ledeburytu jest trwały do terapera-teraperatury przemiany eutektoidalnej (linia PSK), gdzie doznaje przemiany w perlit. Stąd stopy eutektyczne poniżej tej temperatury są mieszaniną perlitu i cementytu, a struktura taka nazywa się ledeburytem przemienionym.

Na linii PSK, która leży na poziomie temperatury 723°C, zachodzi przemiana eutektoidalna austenitu o koncentracji węgla odpowiadającej punktowi S (0,77%    C). Podczas tej przemiany

z austenitu powstaje mieszanina eutektoidalna ferrytu i ceraen-tytu> nazywana perlitem. Przemiana zachodzi we wszystkich stopach rozpatrywanego układu zawierających powyżej 0,02% C.

Celem dokładnego zaznajomienia się z przemianami zachodzącymi w stopach układu Fe-Fe₃C należy rozpatrzyć przebieg zmian zachodzących przy wolnym chłodzeniu kilku stopów o różnych stężeniach węgla, zaznaczonych na rys. 13.19 i 13.20.

Stop I o zawartości 0,12% C zaczyna krzepnąć przy temperaturze określonej przez punkt 1 na rysunku 13.19. Z ciekłego roztworu o składzie zmieniającym się wzdłuż linii 1-B wydzielają się kryształy ferrytu o składzie chemicznym zmieniającym się wzdłuż linii solidusu 2-H. Po osiągnięciu temperatury perytek-tycznej (linia HJB) pomiędzy roztworem ciekłym o składzie punktu B i ferrytu o składzie punktu H zachodzi w stałej temperaturze reakcja perytektyczna. Zgodnie z regułą dźwigni (patrz ćwiczenie nr 3) analizowany stop w temperaturze perytektycznej

Rys.13.19. Fragment układu równowagi żelazo-cementyt z przemiana perytektyczna i eutektoidalna

247