131

130

Jeśli muskowit, apatyt i pierwotne węglany występują jako równorzędni współpartnerzy strukturalni minerałów jasnych, odejmuje się je od grupy minerałów ciemnych.

Klasyfikacja skał o wskaźniku barwy M mniejszym od 90% (rozdz. 3.3.I. — „Wskaźnik barwy”) opiera się na proporcji minerałów jasnych, natomiast skał, których M zawarte jest w przedziale 90—100% — na składnikach ciemnych. Skały, których składnikiem jasnym jest zasadowy plagioklaz, a pozostałe składniki należą do minerałów ciemnych, czyli skały gabrowe, mają także swoje określone diagramy i nomenklaturę.

Nomenklatura skał została ustalona w języku angielskim. Nazwy złożone, dające bliższe określenie skały, są w tym języku przedstawiane prosto, przez połączenie z nazwą skały kilku występujących w niej charakterystycznych minerałów, np.: biotite-augite-homblende-tonalite. W językach romańskich i słowiańskich, a więc i w języku polskim muszą być one zastąpione przymiotnikami. Zostało ustalone, że nazwy minerałów lub utworzone z nich przymiotniki układa się według rosnących proporcji ilościowych. Na przykład: biotytowo-augitowo-hornblendowy tonalit oznacza następujące proporcje ilościowe: bioty t < augit < hornblenda.

Skały z M <90% są klasyfikowane i nazywane na podstawie swego położenia w podwójnym trójkącięg/łPP, gdzie w górnym trójkącie Q + A + + P — 100, a w dolnym A + P + F = tOOf^odział na pola oraz ich numeracja przedstawione są na rycinie 3.10.

M <9C

60

A+P+F =100

Ryc. 3.10. Schemat klasyfikacyjny 1UGS skał głębinowych w podwójnym trójkącie QAPF

la - kwarcolit, Ib kwarcowe granitoidy, 2 - alkaliczno-skalenio-wy granit, 3 - granit, 4 - granodioryt, 5 tonalit, 6 ' - kwarcowy alkaliczno-skaleniowy syenit, 7⁺- kwarcowy syenit, 8* - kwarcowy monzonit, 9 ⁺ kwarcowy monzodioryt i kwarcowe monzogabro, 10 ⁺ kwarcowy dioryt i kwarcowe gabro, 6 - alkaliczno-skaleniowy syenit, 7 - syenit, 8 monzonil, 9 monzodioryt i monzoga-bro, 10 - dioryt i gabro, 6’ foidonośny alkaliczno-skaleniowy syenit, T - foidonośny syenit, 8' foidonośny monzonit, 9' -foidonośny monzodioryt i foidonośne monzogabro, 10’ foidonośny dioryt i foidonośne gabro, 11 - foidowy syenit, 12 - foidowy monzosyenit (synonim: foidowy plagiosyenit), 13 - foidowy monzodioryt i foidowe monzogabro (synonim dla obu: esseksyt), 14 -foidowy dioryt i foidowe gabro (leralit), 15 - foidolity

3.3.1.1.    Skały zawierające kwarc

Właściwe skały granitoidowe znajdują się w polach 2—5 w górnym trójkącie, a skały, które określa się nazwą granitu znajdują się w podwójnym polu 3, ponieważ w tym polu rozsiane są punkty projekcyjne tego typu skał. Skały te występują najliczniej w kontynentalnej skorupie. Można zastosować podział tego pola na dwie części a i b i granit a określić jako syenogranit, a granit b jako monzogranit. W polach położonych wyżej znajdują się pola granitoidów wzbogaconych w kwarc, a w pobliżu naroża la pole tzw. kwarcolitów. Tę nazwę uznano za lepszą od dawniejszej nazwy sileksyty, która podobna była do oznaczenia w języku francuskim osadowych krzemieni. W polu 2 mieszczą się alkaliczno-skaleniowe granity, które przy bardziej ścisłych określeniach mogą w zależności od charakteru skaleni uzyskać nazwy takie, jak: albitowy granit, mikroklinowy granit itp. Nazwą „alkaliczny granit” można określić tylko skałę, w której nadmiar sodu przejawia się występowaniem w niej sodowych amfiboli lub sodowych piroksenów. To samo odnosi się do skał znajdujących się w polach ó ⁺ , 6 i 6'. Określenie alaskit można stosować do jasnych, alkalicznych, skaleniowych granitów zawierających mało lub nie zawierających w ogóle składników ciemnych (M< 10). Nazwą trondjemit można określać jasne tonality (M< 10) zawierające z plagioklazów oligoklaz lub andezyn.

3.3.1.2.    Skały ze skalenoidami

Zawierają one skalenoidy (foidy) oraz w większości alkaliczne pirokseny i amfibole. Jeśli użyjemy terminu „alkaliczny syenit”, to podobnie jak w przypadku alkalicznego granitu, powinien on zawierać alkaliczne pirokseny i amfibole. Szczegółowe nazewnictwo skał zawierających foidy musi być uzupełnione nazwą tego foidu, np. seynit nefelinowy, syenit sodalitowy, syenit egirynowo-nefelinowy itp. Podobne określenia należy zastosować do skał mieszczących się w polach 12—15. Skały z pola 12 i 13 określone jako foidowy monzosyenit (lub foidowy plagiosyenit) oraz foidowy monzodioryt i monzogabro można określić jako esseksyt (jeśli zawiera andezyn lub labrador), a w polu 14 foidowy dioryt i foidowe gabro jako teralit. Należy dodać, że w zasadzie o przynależności skały do grupy gabra (kwarcowe monzogabro — pole 9 ⁺ , kwarcowe gabro — pole I0⁺, monzogabro — pole 9, gabro — pole 10, foidonośne monzogabro — pole 9’ i foidonośne gabro — pole 10') decyduje oprócz zawartości skalenia alkalicznego także skład plagioklazu, w którym An> 50%, natomiast o przynależności do grupy diorytu (kwarcowy monzodioryt— pole9⁺, kwarcowy dioryt — pole 10⁺, monzodioryt — pole 9, dioryt — pole 10, foidonośny monzodioryt — pole 9' i foidonośny dioryt — pole 10') decyduje skład plagioklazu, w którym An<50%.

Analcymowe gabro nosi nazwę cieszynitu. Skały z pola 15, czyli foidolity będą określane w zależności od występującego rodzaju foidu oraz