138 139

jej podściółki tłuszczowej, mięśni i płuc. Zależnie od tych czynników głośność jawnego odgłosu opukowego nic jest jednakowa nawet na tej samej klatce piersiowej.

Odgłos opiłkowy prawidłowej klatki piersiowej jest najjawniejszy w środku II lewego międzyżebrza od przodu. Już w tym samym międzyżebrzu jego głośność zmniejsza się w kierunku mostka i ku zewnątrz. W drugim prawym międzyżebrzu odgłos opukowy jest nieco cichszy niż w drugim lewym wskutek znaczniejszego rozwoju prawego mięśnia piersiowego. W pierwszym międzyżebrzu przy opukiwaniu palcem na palcu odgłos opukowy jest tak głośny jak w drugim.

W środku okolic nadobojczykowych odgłos opukowy jest jawniejszy niż w bocznej części drugiego międzyżebrza po tej samej stronie, a słabszy niż w jego części środkowej. W III i IV międzyżebrzach odgłos staje się mniej jawny, tutaj bowiem międzyżebrza są węższe, podściółka tłuszczowa jest obfitsza, a mięśnie silniej rozwinięte. W IV międzyżebrzu w warunkach prawidłowych odgłos przybiera odcień bębenkowy. Jeszcze słabszy jest odgłos w V prawym międzyżebrzu, zależnie od przylegania tutaj do ściany klatki stosunkowo cienkiej warstwy płuca oddzielającej wątrobę od ściany klatki piersiowej.

W okolicach pachowych odgłos opukowy jest słabszy niż w dołkach podoboj-czykowych, przy tym jawniejszy z jednoczesnym odcieniem bębenkowym w dolnej części okolicy pachowej niż w górnej. Na tylnej ścianie klatki zachowanie się odgłosu opukowego jest odwrotne niż na przedniej, mianowicie jego głośność maleje od dołu ku górze: jest on najgłośniejszy w okolicy podłopatkowej, mniej głośny w dolnej części okolicy międzyłopatkowej, jeszcze słabszy w środkowej części itd.

Zadania opukiwania. Opukiwanie szczegółowe klatki piersiowej w zakresie przylegania do niej płuc ma za zadanie oznaczyć:

1)    charakter odgłosu opukowego;

2)    granice płuc;

3)    ruchomość granic płuc.

CHARAKTER ODGŁOSU OPUKOWEGO

Charakter odgłosu opukowego przy szczegółowym badaniu oznacza się w środku dołów nadobojczykowych, w obu liniach mostkowych, środkowych obojczykowych, w górnej, środkowej i dolnej części środkowych linii pachowych, w liniach łopatkowych, w górnej, środkowej i dolnej części okolicy międzyłopatkowej, w obu liniach przykręgowych i w obu okolicach nad-grzebieniowych.

Na przedniej ścianie klatki piersiowej opukuje się w międzyżebrzach, umieszczając w nich palec służący za pukadło równolegle do prawidłowej dolnej granicy płuc. Idąc ku dołowi opukujemy aż do miejsca rzutu prawidłowej dolnej granicy nawet w tych przypadkach, w których odgłos opukowy tłumi się już powyżej tej granicy. Tak się postępuje dlatego, że stłumienie, które przyjmiemy jako wyraz przekroczenia dolnej granicy płuc, może być wywołane ograniczonym zagęszczeniem tkanki płucnej lub ograniczonym otorbionym wysiękiem opłucnej. Jeżeli zmiana ta nie dochodzi do dolnego brzegu płuca, to poniżej stłumionego

odgłosu opukowego staje się on znowu jawny i przechodzi w stłumiony tam, gdzie się znajduje istotnie dolna granica płuca.

Odgłos opukowy jawny nie zawsze dowodzi,że fizyczny stan p ł u c jest prawidłowy. Zmiany chorobowe w płucach bez względu na to, czy to będą nacieki zapalne lub nowotworowe, czy też jamy, mogą nie wpłynąć na charakter odgłosu opukowego, jeżeli są małe, rozproszone, a nawet duże, lecz głęboko leżące, otoczone nie zmienioną tkanką płucną, która daje odgłos opukowy jawny.

Z innych odgłosów opukowych w chorobach narządu oddechowego spotykamy się z odgłosem stłumionym, przytłumionym, bębenkowym, metalicznym i czerepowym.

Stłumiony odgłos opukowy stwierdza się w tych chorobach narządu oddechowego, które prowadzą:

1)    do bezpowietrzności tkanki płucnej;

2)    do powstawania bezpowietrznych jam albo

3)    do znacznego utrudnienia przewodzenia drgań ściany klatki piersiowej, miąższu płucnego i powietrza w płucach.

Aby bezpowietrzna tkanka płucna oraz bezpowietrzna jama spowodowały odgłos opukowy stłumiony, trzeba:

1)    żeby zmiana ta była umiejscowiona w płucu niezbyt głęboko; konieczności tego warunku dowodzi np. środkowe zapalenie krupowe płuc (pneumonia crouposa centralis), w którym przez dłuższy czas może nie być stłumienia, mimo zwątrobienia płuca w głębszych warstwach;

2)    żeby ognisko bezpowietrzne nie było zbyt małe; tak np. w gruźlicy płuc prosówkowej mimo licznych gruzełków w płucach nie stwierdza się stłumienia odgłosu opukowego;

3)    żeby bezpowietrzność była zupełna; już niewielka ilość powietrza, np. w obrzęku płuc, może spowodować odgłos przytłumiony z odcieniem bębenkowym zamiast odgłosu stłumionego.

Przy istnieniu tych warunków odgłos opukowy stłumiony stwierdza się w następujących chorobach narządu oddechowego, wywołujących bezpowietrzność pewnych części płuc lub powstanie jam bezpowietrznych:

1)    w ostrym i przewlekłym zapaleniu płuc swoistym (gruźlica, kiła, promienica i in.) oraz nieswoistym;

2)    w nowotworach płuc, zwłaszcza w raku płuc;

3)    w marskości płuc;

4)    w zawale płuc;

5)    w zapadzie płuc wskutek zatkania lub znacznego ucisku doprowadzającego oskrzela.

W ostrym płatowym zapaleniu płuc stłumienie odgłosu opukowego najczęściej stwierdza się w prawej dolnej części klatki piersiowej, w gruźlicy płuc — przede wszystkim w szczytach płuca, w kile płuc — dość często w rzucie środkowego płata prawego płuca. W raku płuc stłumienie odgłosu opukowego dotyczy przeważnie górnej części prawej połowy klatki piersiowej, przy czym często obok miejsca stłumionego odgłosu stwierdza się odgłos jawny.

Utrudnione warunki przewodzenia drgań są przyczyną stłumienia odgłosu opukowego w zakresie płuc:

1) w wysiękowym zapaleniu opłucnej;

139