140,141

140

Hlchardsa koncepcja ivlak twego c/ytania

Poetyka

obiektywna

'oajonalizm ! badaniach literackich

odnlnwowo y popełnia tot c/ytel* lików poozji

W tym samym 1938 roku, w podstawowym podręczniku Understanding I ctry, Brooks i Warren skonstruowali listę podstawowych błędów popełnian; przez czytelników poezji. Były to: „pogoń za przesłaniem” (poszukiwania id; którą można odnieść do własnego życia), „wyraz uczuć” lub ich „czyste urzecij

yk tnasowy

Teorie literatury XX wi« l.»i

wstały tak zwane protocols ofreading, w których Richards wyodrębnił główne pr/o<j szkody na drodze do „właściwego” czytania: między innymi nieuzasadniona skojarzenia, nicmające nic wspólnego ze słowami na stronie, doktrynalny nlru| łość własnym poglądom, przyjęte przekonania na temat tego, czym jest wirmJ wewnętrzne zakazy, sen ty mentalność. W ten sposób zostały położone podstawy pod „poetykę obiektywną", eliminującą z procesu lektury prywatne doświadc itA nia czytelnika, wiedzę spoza kontekstu narzuconego przez wiersz oraz teoretw M nc prcsupozycjc. „Wszelka szanująca się poezja zaprasza do uważnego czytani! [Alirespcctablepoetry irwites close reading}"- pisał Richards¹⁰ i przez uważne o v • tanie rozumiał obiektywną analizę wiersza, pozbawioną jakiejkolwiek subiektywni nej domieszki (przypomnijmy sobie zalecenia Husserla dotyczące uchwytywM nia obiektywnej prawdy). Wpływ tej książki i zaproponowanej w niej metody hyl ogromny. Jak j>o latach wspominał inny przedstawiciel New Criticism Allen l.noJ „nikt, kto czytał Practical Criticism Richardsa, po jej publikacji w 1929 roku, tiłM mógł czytać żadnego wiersza w dotychczasowy sposób”*'.

W opublikowanym w 1938 roku eseju Criticism, Inc. John C. Ransom, starąji się zdefiniować cele criticalbusiness i doprowadzić badania literackie do pełnej pruj fcsjonalizacji, dowodził, że profesorowie anglistyki powinni skupić się przed wszystkim na „technicznym badaniu poezji”, co miało się równać skupieniu uwi gi na samym tekście, z pominięciem nieliterackich kontekstów i problemów.

Byłyby to techniczne badania poezji (...) gdyby zajmowały się metryką odchyleniami od prozatorskich norm języka i prozaicznej logiki; jej tropami, fikcjami i wynalazkami, dzięki którym poezja zapewnia „dystans este* tyczny” i sama usuwa się z historii**.

wistnicnic” oraz „piękne sformułowanie jakiejś wzniosłej prawdy". We W|/v» kich tych trzech wypadkach czytelnik błądzi, albowiem „efekt poetycki nic p lega na samych rzeczach (uczuciach, ideach itpj, ale na sposobie, w jaki po I gujc się nimi poeta”*’.

Ujęcie takie musiało doprowadzić do radykalnego przeciwstawienia prawd/łf wego języka poezji „językowi masowemu (mass language)". W głośnym eseju Tern sja w poezji Allen Tatę pisał, że najgorsza wersja poezji to taka, w której „pi /* ciętna jednostka demonstruje (...) swoją przeciętność”, gdy posługuje się Ję/jł

*“ l.A. Richarda, Practical Criticism: A Study ofl.itmiry JuJgment, London 1919,a. ao |.

" A.'lute, Estayt of bonr Dean lei, Chicago 1 **68, a. XI.

" J.C. Runiom, Criticism Inc., |w:) idem, The lVorU\ liody, New York 1 <; 18.

•• C Mimik'., K I*Warren, Rozumienie óoerji, tłum. I. Sieradzki, |w I leoriii badań litenu 4/|A ta granicę,„_f op. di,, 1.1,11.1, a. (• \ą (•$ j.    Jk

I <»i mai izm amerykański - Neto Criticism

141

iii potocznym, albowiem „mowa potoczna została mocno skażona na skutek bwego przekazywania uczuć”. Błąd polega, wedle krytyka, na uznaniu „języ-|lh.imtwego”za „środek komunikacji:

■fi którzy go używają, są mniej zainteresowani w nadawaniu porządku for-BNlnc go temu, co nazywa się dziś stanem emocjonalnym, niż w wywoły-Mfmtiu tego stanu*⁴.

K*'/umowanicTatca jest następujące: uczucia powszechne są złe,a zabarwiając

publiczną, przemieniają ją w język masowy, który wzbudzając emocje, za- Porządek I /.i powołaniu poetyckiemu, jakim jest tworzenie „formalnego porządku”*⁵, formalny

26

tonijne napięcia

•we metafory, stosowane przez Nowych Krytyków do opisu autonomicz- Kategorie opisu Kij u ej struktury wiersza (a zaczerpnięte z tekstów angielskiego romantycz- ^w'^ersza UiUM >1 a, krytyka i poety, S.T. Colcridgea*⁷), określały go jako budowl ę, i I a k t, organizm lub kom pozycję muzyczną.John C. Ran-Blttwitywał wiersz do konstrukcji domu (struktura logiczna), którego ściany • • hubami, tapetą, kilimem (ten naddatek nazwał tkanką lub teksturą).

ni d< .brego krytyka - pisał - staje się zatem zbadanie i określenie utwo-Uw/y.lędnienicm jego struktury i jego tkanki [texture\. Jeżeli krytyk nie [III* do powiedzenia o tkance, nie ma nic do powiedzenia o utworze ja-tworze poetyckim i traktuje go jako prozę¹".

p. /. '«■/<! u> poezji, tłum. K. Stamirowska, [w:J Teoria badań literackich za granicą..., '

mi# tę analizuje R. Scholc* w The Crajły Reader, New 1 lavcn-London zooi. Scholcs ■■> fragmentu nic tylko modernistyczną, ale i polityczną postawę li I i \ tyków, opartą na ostrym potępieniu wszelkiej retoryki (mowy publicznej) jako ■Mnago^u

Mil W K Wini. lita Jr« - zob.: EkspUkacja jako krytyka (1951). tłum. J. Makota, teoria badań literackich za granicą. Antologia, red. 11. Markiewicz, t. 1: Me-WMhletaAui, Kraków 0)76,5.338.

Łu|ą>« /danie z Biographut l.iteraria: „Poemat to laki rodzaj kompozycji, który HtWIom jol dziełu naukowemu przez to, że jako swój bezpośredni przedmiot pro-timł* mnoW, u nic prawdę. I z wszystkich innych rodzajów wyróżnia się tym, że JH»y|i'nunHtt / całości, która odpowiada zadowoleniu z każdej części składowej”-nł.|l.l₍-|, Htogrnphta l.iteraria: Or Biographica! Sketchei of my l.iterary Life and Opin-Ifd ' W 11*011, London 1965,*. 172. Warto pumiętaC, że pośrednikiem między Co Vm 4 N* u* CrMeitm był I.A. Richard*, autor książki ('.olendge on Imagination, New

i'

Ni)li«'<il, Kiytyka takoczytta ipeku/acja, tłum. M. Szpakowska. |w:| No-na Krytyka An-