164 165

IM ROZDZIAŁ VI

Rola intencji podkreśla płytkość opierania etyki dziennikarskiej na noi Normy są jawne dla wszystkich, określają coś, co da się ocenić. Mają sens wówc gdy można stwierdzić zgodność z normą lub jej przekroczenie. Natomiast inte są ukryte. Tak więc na podstawie konkretnej publikacji można stwierdzić, że sj nia ona standardy etyki dziennikarskiej, ale nie da się z całą pewnością określić, czy dziennikarz spełnił te standardy. Tym bardziej że odbiorcy nieznane są nie tylko intencje dziennikarza, ale także jego działania podczas przygotowywania publikacji.

Ową skrytość intencji wykorzystują często negatywni bohaterowie publil Zarzucają dziennikarzom złe intencje, a więc nieetyczne postępowanie. Oczywiście taka strategia obronna jest pustą retoryką, ale nieraz retoryką skuteczną.

Należy wszakże zawsze pamiętać, że „dobrymi intencjami wybrukoi jest piekło”. Dobre intencje nie wystarczają, aby działania dziennikarza uznać za etyczne.

Intencje wiążą się z działaniami, przekonaniami i wyborami⁴⁷. Te trzy poj^ podkreślają wagę wiedzy i kultury newsroomu. Dziennikarz jest zawsze wolny w sfe- j rze przekonań, ale jego działania i wybory ograniczone są przez warunki pracy. Jak widać, dla etyki dziennikarskiej pierwszoplanowe, choć wciąż niedoceniane znać nie ma to, aby dziennikarz miał przekonania spełniające ideały epistemiczne.

W życiu zdarzają się sytuacje wyjątkowe, gdy etycznie uzasadnione jest podanie fałszywej informacji. W dziennikarstwie i mediach deontologicznych świadome kłamstwo nigdy nie jest usprawiedliwione. Celem dziennikarstwa ] i tego typu mediów jest informowanie, zaś informacja fałszywa jest dezinformowaniem. Można natomiast próbować bronić prawa mediów i dziennikarzy do przemilczania, ale tylko w wyjątkowych przypadkach. Jest to bowiem strategia niezwykle ryzykowana zarówno ze względu na profesjonalizm, jak i etykę.

Fałszywe informacje w tabloidach nie przedstawiają się tak jednoznacznie. Ich intencją jest często zabawienie odbiorcy. Problem etyczny leży bardziej w sferze społecznego oddziaływania takich mediów, niż w samym fakcie podania nieprawdziwej wiadomości.

PODSUMOWANIE

Etyka dziennikarska powinna operować nie tylko pojęciami ze słownika etyki ogólnej, ale także pojęciami wiedzy, prawdy i informacji.

Media ze swej natury nie są dobrym aparatem poznawczym świata. Są narzędziem obiektywnie bardzo niedoskonałym. Ale można próbować zastępować media złe mediami lepszymi.

⁴⁷ L. Koj, Intencje i intencje znaczeniowe, [w:J Z. Muszyński, J. Paśniczek (red.), IntcncjonalnoM jako kategoria filozofii umysłu i filozofii języka, Wydawnictwo UMCS. Lublin 2004, i. M.

Etyka i moralność człowieka w znacznym stopniu zależy od jego przekonań. W tradycyjnej etyce dziennikarskiej rola przekonań jest zupełnie pomijana.

Etycznym obowiązkiem dziennikarza jest dążenie do przekonań spełniających ideały epistemiczne, czyli przekonań racjonalnych, spójnych, możliwych do uzasadnienia.

Nieetyczne działanie dziennikarza widoczne jest szczególnie wtedy, gdy cel deklarowany jego publikacji nie pokrywa się z celem faktycznym. O ile jednak dziennikarz traktuje swoją publikację jak rozrywkę, a nie informację, a odbiorca ma świadomość tej konwencji, problemy są raczej natury estetycznej, niż etycznej.

Obowiązkiem dziennikarzy jest przedstawianie istotnych faktów pozytywnych i negatywnych. Ocenie etycznej podlega sposób ich przedstawienia, a nie to, że są przedstawiane.

Media i dziennikarze zawsze kreują rzeczywistość. Pozytywna zmiana rzeczywistości należy do zadań mediów deontologicznych.

Pierwszą interpretacją faktu dokonywaną przez dziennikarza jest moment uznania, że właśnie ten fakt należy upublicznić. Dziennikarz mediów deontologicznych musi znać i rozumieć różnicę między faktem, interpretacją a oceną.

Ważną rolę w etyce dziennikarskiej odgrywają intencje. Autor nawet ważnej i prawdziwej, ale opublikowanej w złych intencjach wiadomości, nie powinien uważać się za etycznego dziennikarza.