172 173

mostka wywołuje drgania sąsiednich części płuc. Rozleglejsze stłumienie odgłosu opukowego, zależne od serca, można uzyskać przy stosowaniu silnego opukiwania. Toteż odróżnia się dwa stłumienia sercowe, mianowicie:

1)    stłumienie bezwzględne, zwane także powierzchownym łub małym, odpowiadające części serca bezpośrednio przylegającej do przedniej ściany klatki piersiowej;

2)    stłumienie względne, zwane także głębokim lub dużym, odzwierciedlające rzut znaczniejszej części całego serca na przednią ścianę klatki piersiowej.

Przy oznaczaniu stłumienia sercowego — bezwzględnego, czy też względnego

—    należy przestrzegać następujących zasad:

1.    Opukiwanie serca powinno być poprzedzone badaniem klatki piersiowej oraz badaniem orientacyjnym odgłosu opukowego na przedniej i bocznej ścianie klatki piersiowej w celu przekonania się, czy w sąsiedztwie serca nie toczą się w płucach i w jamie opłucnej takie sprawy chorobowe, które utrudniają lub uniemożliwiają oznaczanie granic stłumienia sercowego (naciek w sąsiednich odcinkach płuc, marskość płuc, wysięk w jamie opłucnej i in.). Jeżeli badanie orientacyjne stwierdza takie zmiany, badanie serca opukiwaniem należy poprzedzić szczegółowym opukiwaniem klatki piersiowej.

2.    Do oznaczania stłumienia względnego stosuje się opukiwanie silne, do oznaczania zaś stłumienia bezwzględnego — słabe.

3.    Oznaczanie granic stłumienia sercowego rozpoczyna się od górnej granicy.

4.    Po oznaczeniu górnej granicy przechodzimy do oznaczania granic bocznych na poziomie nieco niżej poziomu granicy górnej.

5.    Po granicach bocznych oznacza się granicę dolną.

Górną granicę stłumienia sercowego bada się w lewej linii mostkowej; prawą

—    opukując przednią ścianę klatki piersiowej od strony prawej ku lewej równolegle do przebiegu granicy od prawej linii środkowej obojczykowej w kierunku pośrodkowej linii ciała; stłumienie bezwzględne w chorobach rzadko przekracza prawą linię środkową obojczykową.

Lewą granicę bada się zaczynając opukiwanie od lewej linii środkowej pachowej i idąc w miarę możności równolegle do linii pośrodkowej ciała ku przodowi i ku wewnątrz; dolną — opukiwaniem od dołu ku górze i w prawo wzdłuż linii przeprowadzonej od miejsca przyczepu chrząstki IV lewego żebra do mostka przez siedzibę prawidłową uderzenia koniuszkowego. W razie silnego wzdęcia żołądka opukuje się wzdłuż tejże linii z tą różnicą, że dla uniknięcia odgłosu bębenkowego w dolnej części tej linii opukuje się nieco bardziej w lewo, niż ona przebiega.

Względne stłumienie sercowe. Prawidłowe granice względnego stłumienia sercowego (ryc. 91) większość autorów określa następująco: górna granica znajduje się na poziomie przyczepów trzecich żeber do mostka lub w III międzyżebrzu, stąd granica kieruje się w lewej połowie klatki piersiowej w 1 e w o i ku dołowi, dochodząc na poziomie IV żebra prawie do lewej linii środkowej obojczykowej, po czym przebiega pionowo ku dołowi i kończy się-w V międzyżebrzu lub na VI żebrze blisko linii środkowej obojczykowej.

Prawa granica według jednych znajduje się w lewej linii mostkowej, według innych przebiega ona wzdłuż prawej linii mostkowej lub nawet bardziej w prawo.

Ryc. 91. Granice stłumienia sercowego: a — względne stłumienie sercowe; b — bezwzględne stłumienie sercowe; c — wątroba.

Bezwzględne stłumienie sercowe. Prawidłowe granice bezwzględnego stłumienia sercowego przy średnim ustawieniu klatki piersiowej, zatem przy zwykłym oddychaniu, gdy badany stoi lub siedzi, znajdują się w miejscach następujących (ryc. 91):

Górna granica rozpoczyna się w lewej linii mostkowej na poziomie górnego brzegu IV żebra, u osób zaś ze zwiotczeniem tłoczni brzusznej i niskim ustawieniem przepony nieraz na dolnym brzegu tego żebra. Stąd granica kieruje się w lewo, przechodząc w lewą granicę, która przebiega prawie pionowo mniej więcej na 1 ‘/₂ palca ku środkowi od lewej linii środkowej obojczykowej.

Prawa granica przebiega wzdłuż lewej linii mostkowej.

Dolna granica znajduje się w V lewym międzyżebrzu na 1¹/₂ palca ku środkowi od lewej linii środkowej obojczykowej.

Gdy badany leży na wznak, górna granica bezwzględnego stłumienia sercowego znajduje się na poziomie dolnego brzegu IV lewego żebra, ponieważ napięcie tłoczni brzusznej w tym położeniu jest mniejsze, niż gdy badany stoi lub siedzi.

Bezwzględne stłumienie sercowe często ulega zmianie w chorobach narządu krążenia i innych narządów.

OSŁUCHIWANIE SERCA Osłuchiwanie serca ma za zadanie:

1)    zbadać, czy nie ma zaburzeń właściwości tonów serca oraz odstępów pomiędzy nimi,

2)    stwierdzić, czy nie ma szmerów w okolicy sercowej.

Przy osłuchiwaniu serca powinno się przestrzegać następujących zasad:

1. Ze względu na bliskość osłuchiwanych miejsc stosuje się metodę pośrednią, tzn. osłuchuje się przez słuchawkę.

173