elementy kompozycji fotograficznejV

Każdy przedmiot jest częścią pewnej, większej lub mniejszej całości l w zależności od innych przedmiotów zmienia się Jego treść; ten sam przedmiot w różnych zestawieniach rozmaicie jest przez nas rozumiany.

Przedmiot sam przez się jest jednoznaczny. Tymczasem sztuka spełniająca warunek jedności obrazu nic uznaje Jednoznaczności. Znamy wszyscy zdjęcia techniczne typu katalogowego. Są to zdjęcia nie będące dziełami sztuki, a to z powodu ich jednoznaczności, wynikającej z oderwania od otoczenia. Takie samo zdjęcie, na którym pantoicl będzie rzucał cień. będzie do nas przemawiało silniej, ponieważ jednoznaczność obrazu będzie zlikwidowana.

Poza pantoflem na zdjęciu jest jego cień. świadczący, że przedmiot ten stoi na podstawie, która jest przedmiotem konkretnym, mającym kształt.

Kierunek cienia pantofla określa źródło światła, również przedmiotu konkretnego, aczkolwiek niewidocznego na obrazie.

Omówiliśmy przykład mało złożony. Natomiast artysta fotograf w chwili fotografowania ma przed obiektywem aparatu o wiele większą ilość współzależnych przedmiotów, tak wielką Ilość, że niejednokrotnie musi ich nadmiar likwidować w celu zachowania czytelności obrazu.

Istnieją zestawienia przedmiotów, kojarzące się wszystkim ludziom, tworzące w zespołach znane, konkretne pojęcia. Takie zestawienia, czyli grupy przedmiotowe, mogące zresztą na obrazach występować w różnych układach plastycznych, tworzą zasób „znanych" tematów. Powtarzane zbyt często stają się tematami banalnymi. Jako przykład mogę podać typowy fotograficzny polski krajobraz, zwany lekceważąco „jedno drzewko, Jedna chmurka". Zestawienie to spotykaliśmy w tysiącach egzemplarzy 1 układów, a po przerwie znów spotykamy. Nie znaczy to bynajmniej, że takie fotogramy są bez wartości, lecz żo ten temat ,

114

ibanalizował się bardzo. Bynajmniej nie twierdzę, że nie należy fotografować krajobrazów, czy nawet „drzewka i chmurki", ale należałoby zestaw ten urozmaicać nowymi, nie ofotografowanymi motywami.

Mówiliśmy dotychczas o zasadach kompozycji, o sposobach wyrażania myśli twórczej, któro dowolnie mogły być przez artystę zastosowane. Artysta w tym względzie ma prawo wyboru.

Jedynym prawem artystycznym, bezwzględnie obowiązującym, jest prawo syntezy¹). Wzrok ludzki cechuje niedostrzeganie szczegółów, mimo możliwości ich widzenia.

Nieco inaczej przedstawia się sprawa, gdy patrzymy na obraz fotograficzny. Na bardzo ostrym zdjęciu nawet drobne szczegóły odtworzone są wyraziście. Ponieważ obraz ograniczony ramką jest niewielkim wycinkiem otoczenia, w chwili oglądania go uwaga nasza Jest na ten wycinek skierowana. Dostrzegamy na nim wszystkie lub prawie wszystkie szczegóły. Dostrzegamy ich dużo więcej niż w przedmiocie rzeczywistym, otoczonym innymi obserwowanymi przedmiotami. Cechy obrazu fotograficznego, jego skłonność do sprowadzania różnych

115

Prawo to dotyczy wszystkich dyscyplin twór czole i artystycznej. Sztuka kieruje sle specyficznymi jej zasadami. Nazywamy je zasadami kompozycji. Jc-Zcli będziemy porówoywsć zasady poszczególnych dziedzin sztuki, dojdziemy do wniosku, ta cala sztuka podlega tym samym prawom.

Rozpatrując jedną dziedziną sztuki, np. malarstwo różnych narodów w różnych okresach historii przekonamy slą. te zasady, ca podstawie których tworzyli tak odlegli sobie artyłcl. na pewno nie mający ze sobą kontaktów, są takie same. Na podstawie tych stwierdzeń mołna przyjąó. Ze zasady kompozycji są obiektywne I trwałe.