183 4

element stałości w zmianie. I odwrotnie, gdy tylko przyznaje się prymat zmianie, gdy jednostkowe zróżnicowanie, niezależność i ucieczka przed tym, co ogólne, są poszukiwanym celem, naśladownictwo jest zasadą negatywną 1 szkodliwą. Zasada trzymania się danych formuł, bycia i działania tak jak inni jest całkiem przeciwna dążeniu do postępowania ku stale nowym .Indywidualnym formom życia: z tej przyczyny życie społeczne Jest polem bitwy, o którego każdą piędź walczy się zaciekle, n Instytucje społeczne uważać można za traktaty pokojowe, w których stały antagonizm obu zasad zredukowano powierzchownie do swoistej formy współpracy.

li

Najbardziej podstawowe warunki pojawienia się mody jako zjawiska powszechnego w historii naszego gatunku określone są przez powyższe koncepcje. Moda to naśladownictwo danego przykładu, zaspokajające pragnienie adaptacji społecznej: wiedzie jednostkę drogą, którą podróżują wszyscy, dostarcza ogólnych przesłanek sprawiających, że zachowanie każdej jednostki staje się kolejnym przykładem. Zarazem w nie niniejszym stopniu zaspokaja pragnienie różnicowania, tendencję ku odmienności, pragnienie zmiany i przeciwieństwa — z jednej strony poprzez stalą zmianę treści, nadającą dzisiejszej modzie piętno indywidualne w przeciwieństwie do mody dnia wczorajszego i jutrzejszego, o z drugiej strony poprzez zróżnicowanie mody w zależności od klas społecznych — moda klas wyższych nigdy nie Jest taka sama, Jak moda klas niższych: w rzeczy samej moda ta zostaje zarzucona w chwili, gdy klasy niższe zaczynają ją sobie przyswajać. Tak więc moda stanowi po prostu Jedną z wielu form życia, za pomocą których staramy się połączyć w jednolitej sferze działalności tendencję ku społecznemu ujednolicaniu 1 pragnienie jednostkowego odróżniania się I zmiany. Każda faza rozwoju przeciwstawnych par najwyraźniej mierzy ponad stopień zadowolenia dostarcznne-

Ko przez modę w kierunku absolutnej kontroli rozważanej sfery życia. Gdybyśmy badali historie mody (którą dotąd badano Jedynie z punktu widzenia rozwoju jej treści) w związku z jej znaczeniem dla formy procesu społecznego, stwierdzilibyśmy, że odbija ona historią wysiłków zaspokojenia obu przeciwstawnych tendencji w sposób coraz lepiej przystosowany do warunków istnienia kultury społecznej i poszczególnych Jednostek. Rozmaite czynniki psychologiczne mody wykazują w każdym wypadku zgodność z tą fundamentalną zasadą.

Moda, jak Już zauważyliśmy, jest wynikiem zróżnicowania klasowego i działa podobnie jak kilka Innych form, zwłaszcza honor, którego podwójna funkcja polega zarazem na obracaniu sią w danym kręgu i na jednoczesnym podkreślaniu swej odrębności. Podobnie Jak rama obrazu charakteryzuje wewnętrzną strukturę dzieła jako spójną, jednolitą i niezależną całość, a zarazem na zewnątrz ucina wszystkie bezpośrednie stosunki z otaczającą przestrzenią, i podobnie Jak jednolita energia takich form nie może zostać wyrażona, o ile nie określimy tego podwójnego efektu, zewnętrznego i wewnętrznego, tak też honor zawdzięcza swoją charakterystykę, a przede wszystkim swoje prawn moralne, okoliczności, że jednostka reprezentuje osobistym honorem honor swego kręgu społecznego i klasy i podtrzymuje go. Te prawo moralne są często uważane za niesprawiedliwe przez tych, którzy do kręgu nosicieli honoru nie należą. I tak moda z jednej strony sygnalizuje Jedność z daną klasą, jednolitość kręgu przez nią reprezentowanego, a zarazem, uno actu, wyłącznic wszystkich innych grup.

Jedność i segregacja to dwie podstawowe funkcje, które są nierozerwalnie złączone, i choć każda z nich tworzy logiczne przeciwieństwo drugiej, stają sie wzajemnie warunkiem swej realizacji. Moda to tylko wynik roszczeń społecznych, aczkolwiek przedmiot jednostkowy, który stwarza albo odtwarza, może reprezentować mniej lub bardziej jednostkową potrzebę. Jasno tego dowodzi fakt, że bardzo często