126 127 3

tropikalnych i tropikalnych, ale także i w zimnych morzach. W jamie chlon-no-trawiącej nie występują filamenty gastralne.

Meduza kanalikowa — Rhizostoma pulmo w Morzach Północnym i Śródziemnym pojawia się masowo. Średnica do 80 cm.

Rząd: słupomeduzy — Stauromedusae

Tylko meduzy. Osiadłe, polipokształtne. Drobne. Bez kolb zmysłowych i płatów na manubrium. Osadzone stylikowato wyciągniętą eksumbrellą (ryc. 48). Na brzegu tarczy 8 ramion, z licznymi drobnymi wyrostkami. Występują głównie w płytkich zimnych wodach.

Lucernaria ąuadricornis występuje w północnej części O. Atlantyckiego i Morzu Północnym.

Gromada: koralowce — Anthozoa

Diagnoza: parzydelkowce mające tylko postać polipa, z endodermalną gardzielą i przegrodami w jamie chłonno-lrawiąccj w liczbie większej niż cztery.

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Koralowce są morskie, występują przeważnie w wodach ciepłych, ale także — ark tycznych i an tark tycznych. Głównie zasiedlają strefy przybrzeżne, niewielkie głębokości. Nieliczne gatunki występują na dużych głębokościach, do ok. I 000 m p p m. W Bałtyku koralowce spotyka się tylko w strefie zachodniej.

Koralowce mają tylko postać polipa. Połowa, z ok. 6000 współcześnie występujących gatunków, żyje samotnie, połowa jest kolonijna. Polipy samotne mają przeważnie długość od kilku mm do kilkunastu cm. Żyją różnie długo, niektóre do 70 lat. Kolonie rafowe żyją setki i tysiące lat.

Ogromna większość prowadzi przydenny tryb życia przyczepiona do stałego podłoża lub przedmiotów podwodnych, prawdziwymi wyjątkami są gatunki planktonowe. Wiele koralowców występuje masowo, a ze szkieletów gatunków występujących w morzach tropikalnych tworzą się rafy i wyspy wpływające na kształtowanie się rzeźby Ziemi. Ze względu na masowe występowanie mają ogromne znaczenie w biocenozach morskich.

Rafy reprezentują krańcowo złożone biocenozy, w których zachodzą wszystkie rodzaje współżycia. Koralowce są gospodarzami dla wielu pasożytów. żyją w symbiozie z glonami, w symbiozie i komensalizmie z wieloma zwierzętami, bezkręgowcami i kręgowcami. Człowiekowi dostarczają wielu przeżyć estetycznych, spotyka się bowiem w ich obrębie formy o pięknych barwach i kształtach. W krajach tropikalnych nadmorskich mają duże znaczenie gospodarcze. Wiele mieszkańców tych stref utrzymuje się dzięki poławianiu zwierząt związanych z rafami koralowymi.

Pod względem morfologicznym koralowce są bardziej skomplikowane niż pozostałe parzydełkowce i ogólnie biorąc pojedyncze osobniki, jak i kolonie są większe.

Polipy mają okolicę gębową spłaszczoną w postaci tarczy gębowej. Dalsza część ciała nazywana jest pniem, który u podstawy może być zróżnicowany w stopę. Symetria zewnętrzna jest promienista, wewnętrzna dwuboczna. Symetrię dwuboczną wyznacza spłaszczenie ektodermalnego wpuklenia (ryc. 49A,

C). z pragębą przesuniętą na dno wpuklenia. Wpuklenie jest filogenetyczną nowością strukturalną w obrębie parzydełkowców. W wyniku wpuklenia układ chłonno-trawiący został zróżnicowany na część doprowadzającą ektodermalną i część endodermalną trawiącą. Część ektodermalna określana jest jako gardziel (jelito przednie, stomodaeum), ponieważ zbudowana jest z komórek kurczliwych nabłonkowo-mięśniowych. Przy czym, symetria dwuboczna ma głównie znaczenie morfologiczne a mniej funkcjonalne, bowiem koralowce, jako formy osiadłe, w kontaktach ze środowiskiem pozostają promieniście symetryczne.

Endodermalne przegrody (septy) jamy chłonno-trawiącej są bardziej rozwinięte aniżeli u scyfopolipów i są liczniejsze. Występują w liczbie 8, 6 lub wielokrotności 6 (odstępstwa od tych reguł są rzadkie) i dzielą jamę na odpowiednią ilość komór. Liczbie przegród odpowiada liczba ramion, komory wnikają do ramion. Septy są dwojakiego rodzaju. Jedne przyrastają do gardzieli i zwane są zupełnymi (ryc. S2B), inne ustawione są pomiędzy nimi. są

f

A

B

D

przełyku; d — przegroda, e — ektoderma, f — filamenty gastralne, g — przełyk, m — mezoglea, n — endoderma, p — przegroda grzbietowa, s — syfonoglyf

127