188 189 2

Ryc. 75. Wirki, larwa i rozwój wegetatywny. A — larwa Mullera, wygląd ogólny, B — przekrój, C — rozród wirka trójjelitowego przez podział poprzeczny; c — organ czołowy, g — otwór gębowy, j — zawiązek jelita, m — zwój mózgowy, o — oczko

podziałów zlokalizowana jest poza gardzielą. U wielu Catenulida i Macros-tomida podziały poprzeczne prowadzą do powstawania czasowych kolonii, złożonych z łańcuchów osobników potomnych, zwanych zooidami. Najstarsze zooidy odrywają się i rozwijają w osobniki zdolne do rozrodu.

U niektórych wirków trójjelitowych występuje rozmnażanie poprzez frag-mentację. Polega ono na rozdzieleniu się ciała na wiele części, które podlegają przeorganizowaniu do małych, ale w pełni ukształtowanych pod względem morfologicznym organizmów, rozwijających się w postacie dojrzałe. U części gatunków fragmenty encystują się w substancji śluzowatej, a dopiero po tym podlegają reorganizacji.

Rozmnażanie płciowe. Zapłodnienie jest głównie wewnętrzne, bardzo rzadko zewnętrzne. Wewnętrzne, u gatunków hermafrodytycznych, jest najczęściej krzyżowe, rzadko występuje samozapłodnienie, któremu zapobiega protandria. U prymitywnych grup występuje zapłodnienie hipodermalne, polegające na przebiciu cirrusem wora powłokowego i wprowadzeniu nasienia do paren-chymy, skąd plemniki dostają się do żeńskich dróg rodnych.

Endolecytalne jaja są mniej lub bardziej zdeterminowane, bruzdkują całkowicie, mniej lub bardziej spiralnie (pierwotny sposób), typowe bruzdkowanie spiralne występuje u wirków wielojelitowych. Z jaj pobruzdkowanych powstają stereoblastule, rzadko celoblastule, a gastrulacja zachodzi przez epibolię lub migrację i rozwija się stereogastrula. Rozwój pozazarodkowy przebiega wprost lub. jak u nielicznych wirków wielojelitowych, występuje larwa Mullera (ryt. 75A, B) albo larwa Gotta. Larwa Mullera ma kształt jajowaty. Na jej szczycie występuje narząd zmysłowy z pękiem witek, chemoreceptor, a w równiku 8 orzęsionych płatów. Otwór gębowy jest zlokalizowany na dolnej stronie larwy i poprzez prostą gardziel prowadzi do ślepo kończącego się workowatego jelita, otoczonego parenchymą. Larwa ogólną budową przypomina trochoforę,

larwę charakterystyczną dla pierścienic. Po krótkim życiu planktonowym larwa opada na dno zbiornika wodnego, następuje resorbcja orzęsiónych płatów, wydłużenie ciała i rozwój narządów wewnętrznych. Larwa Gólta ma tylko cztery płaty orzęsione. U niektórych Catenulida w rozwoju pozazarodkowym postać dojrzałą poprzedza prostsze stadium robakowate. uznawane za larwę.

Jaja ektolecytalne bruzdkują nieregularnie, niezdeterminowanie. W dalszym rozwoju występuje anarchia blastomerów, polegająca na czasowym rozejściu się blastomerów, ich przemieszczeniu się pomiędzy komórki żółtkowe, a dopiero w okresie organogenezy ponownym skupieniu się i zróżnicowaniu w narządy i układy. Rozwój pozazarodkowy, zarodków powstałych z jaj ektolecytalnych, zachodzi bez larwy.

SYSTEMATYKA

Wirki rozdziela się na 2 podgromady:

Archoophora,

Neoophora,

głównie na podstawie rodzaju produkowanych jaj: ekto- lub endołecylalnych i rodzajów żeńskich układów rozrodczych (por. ryc. 74B i C).

Podgromada: Archoophora

Podgromada obejmuje wirki produkujące jaja endolecylalne, bruzdkujące mniej lub bardziej spiralnie albo całkowicie spiralnie. Rozdziela się ją na 6 rzędów, biorąc pod uwagę głównie wykształcenie układów pokarmowego i rozrodczego.

Rząd: wirki bezjelitowe — Acoela

Gatunki morskie, grzbieto-brzusznie spłaszczone, drobne, do 2 mm długie. Żyją w morzach półkuli północnej, głównie przy brzegach. Nieliczne gatunki są komensalami żyjącymi w układach pokarmowych szkarłupni. Odcinek głowowy słabo zaznaczony. Występują tylko otwór gębowy albo otwór gębowy i prosta gardziel. Brak jelita i układów wydalniczego oraz rozrodczego. Mogą występować czasowe gonady, ale bez dróg wyprowadzających. W worze powłokowym mogą występować otwory płciowe wyprowadzające gamety z parenchymy. Układ nerwowy zbudowany tylko z sieci subepidermalnej albo subepidermalnej i submuskularnej. Niewielkie zagęszczenia sieci w odcinku głowowym, w tułowiu różna liczba pni podłużnych, połączonych licznymi poprzeczkami. Statocysty i ocelle.

Najbardziej znanymi rodzajami są: AJronta, Polychoerus, Convoluta.

Corwoluta roskoffensis żyje w symbiozie z zoochlorellami zasiedlającymi parenchymę. Wykazuje silny fototropizm dodatni. Masowo pojawia się w cieśninie La Manche.

189