1 (133)

długi czas nie były związane z państwowością polską, m. in. historię Śląska i jego związki z Macierzą (Kornelia Dobkiewiczowa), dzieje Pomorza (Franciszek Fenikowski), Poznańskiego (Tadeusz Kraszewski).

W nowym okresie literackim wnikliwiej niż poprzednio zajęto się historią powszechną. Szczególne zainteresowanie wzbudziły zwłaszcza czasy antyczne, które w ciekawych wizjach literackich zbliżyli młodym czytelnikom: Halina Rudnicka, Wanda Markowska, Bogusław Sujkowski, Janusz Teodor Dybowski, Tadeusz Łopalewski, Pudwik Hieronim Morstin, Karol Bunsch.

Nowsze dzieje powszechne, głównie zaś czasy Wiosny Ludów, zafascynowały Jadwigę Chamiec i Bolesława Mrówczyńskiego. Na kanwie rewolucyjnych wydarzeń w Europie twórcy ci prezentują udział Polaków (m. in. generała Bema) w walkach o wolność. Ten nurt prozy wyraźnie nawiązywał do wzorów literackich, jakie stworzyli na gruncie pisarstwa historycznego W. Przyborowski i W. Gąsiorowski. Książki J. Chamiec i B. Mrówczyńskiego głębiej jednak oświetlały problematykę społeczną i polityczną, prezentowały bohatera, który na sprawy narodowe i polityczne patrzy poprzez pryzmat zjawisk społecznych.

Proza historyczna dla dzieci i młodzieży tworzona w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych jest bogatsza pod względem faktografii historycznej i realiów obyczajowo-kulturowych, ukazuje naszą i obcą przeszłość z większym obiektywizmem historycznym.

Troska o autentyzm historyczny, respektowanie w obrazach życia jednostkowego i zbiorowego — poza determinantami społeczno-politycznymi — uwarunkowań psychologicznych i biologicznych, bardziej współczesne ujmowanie psychologicznych sylwetek bohaterów, metaforyczna wymowa licznych scen i wizji z przeszłości, rezygnacja ze stylizacji archaicznej na rzecz nowszych konwencji językowych — to tendencje, które zbliżają ten typ prozy do ogólnej epiki historycznej. Zasygnalizowane tu zjawiska można zaobserwować w większym lub mniejszym stopniu w utworach Jadwigi Żylińskiej, Lucyny Sieciechowieżowej, Bronisława Heyduka, Tadeusza Łopalewskiego, Haliny Rudnickiej, Karola Bunscha.

Na ogół jednak w twórczości historycznej dla dzieci i młodzieży kontynuuje się wzory dawne, które stworzyli J. L Kraszewski i H. Sienkiewicz. Przejawia się to m. in. w wysuwaniu na plan pierwszy sprawdzonych w czytelniczym odbiorze fikcyjnych wątków przygodowo-sensacyjnych (widoczne to jest w utworach J. i A. Chamiec oraz B. Mrówczyńskiego), a także w opieraniu fabuły na schemacie romansu historycznego (obserwujemy to w książkach K. Dobkiewiczowej).