1 (61)

122 Proza biograficznii

jąc zarówno dzieciństwo artysty, jak też jego młodość i lata dojrzałe. W 1949 roku ukazało się I wydanie wznawianej później wielokrotnie książki Teodora Goździkiewicza Fryckowe czasy (wznów, w 1960 r. jako Fryckowe lato). Jest to pełna wdzięku opowieść o dziecięcych latach Chopina. Fryckowe czasy wyróżniono na międzynarodowym konkursie na scenariusz o życiu Fryderyka Chopina w roku 1949. O powodzeniu utworu zdecydowało literackie ujęcie tematu, a zwłaszcza sposób beletryzacji materiału historycznego.

Ambitna Opowieść o Chopinie {1950) Jerzego Broszkiewicza, z wyraźnym adresem młodzieżowym, ukazuje drogę twórczą kompozytora i jego rolę w rozwoju muzyki światowej. Na uwagę zasługuje trafność w doborze materiału biograficznego, umiejętna i ciekawa beletryzacja tworzywa literackiego oraz emocjonalny stosunek autora do tematu, który udziela się czytelnikowi.

Kolejna książka o Chopinie — pióra T. Łopalewskiego, pt. Fryderyk (1962) — to ambitna, zbeletryzowana biografia, w której w tok narracji wplótł autor anegdoty, materiały epistolograficzne i inne dokumenty związane z życiem wybitnego muzyka. Adresując swój utwór do starszej młodzieży, Łopalewski inaczej nieco spojrzał na temat niż Goździkiewicz i Broszkiewicz. Wnikliwiej mianowicie ukazał klimat epoki — wprowadził bogatsze realia obyczajowe i historyczne. Interesująco przedstawił — konstatuje H. Skrobi-szewska — „[...] dom rodzinny [kompozytora], starą Warszawę, wieś [...] kurorty i miasta niemieckie, które zwiedzap] [...], środowisko ludzi, wśród których wyrastał. [...] prócz kręgu najbliższych, rodziny, przyjaciół, nauczycieli i protektorów — starego Niemcewicza i młodego Mochnackiego .[...], [wprowadził do utworu] rewolucyjne ugrupowania młodzieży, przyszłych powstańców atakujących Belweder. Nie pominięto tu żadnej z głównych spraw epoki, kształtujących życie i sposób myślenia inteligencji warszawskiej w okresie między klęską Napoleona a powstaniem listopadowym.”¹ W sposób plastyczny i możliwie wszechstronny ukazał na tym tle dzieciństwo i młodość artysty, „jego umiłowania, niepokoje, nadzieje i sukcesy’*. Rezygnując z ambicji nowatorskich, wykorzystał dla swej opowieści tradycyjne ramy rodzajowe.²

Inną nieco konwencją literacką posłużyła się Nadzieja Drucka, konstruując portret Moniuszki (<Stanisław Moniuszko, 1966). Stworzony przez nią wizerunek twórcy opery narodowej jest bowiem popularnym życiorysem, w którym brak jakże typowej dla prozy artystycznej beletryzacji materiału biograficznego. Prezentując życie i dzieło kompozytora, autorka obficie cytuje jego listy, sięga do wspomnień ludzi, którzy go znali, wreszcie omawia jego opery, uwypuklając ich znaczenie dla życia narodu. Przepojoną treściami ludowymi i narodowymi twórczość Moniuszki ukazuje na tle ówczesnej sytuacji politycznej; wprowadza przy tym autentyczne postacie, które wiele znaczyły w życiu kulturalnym jego epoki.³

Niezwykle świeży i bezpośredni charakter nadała swojej relacji o Karolu Szymanowskim jego siostrzenica, córka Zofii Szymanowskiej, K. Dąbrowska w opowieści z kręgu „wspomnień rodzinnych”, przeznaczonej wprawdzie dla starszego ćzytelnika, lecz popularnej wśród młodzieży, pt. Karol z Atmy (1958). Chcąc pokazać Szymanowskiego bez koturnowości, posłużyła się pełną prostoty i szczerości gawędą, która uchroniła książkę od niebezpiecznych dla prozy biograficznej akcentów brązowniczych.

Z podobnym spojrzeniem na bohatera stykamy się w powieści biograficznej Władysława Bodnickiego pt. Legendy o Wieniawskim {1957). Prezentując drogę życiową znakomitego skrzypka i kompozytora, Bodnicki ukazuje go na szerokim tle polskich i obcych stosunków kulturowych, a zwłaszcza na tle ówczesnego życia muzycznego. Mimo iż kariera muzyczna Wieniawskiego owiana była legendą, autor nie jest jego apologetą. Dostrzega bowiem liczne przywary artysty, skłonność do nałogów, a nawet obojętność narodową.

W przeciwieństwie do bogatej w realia obyczajowe książki Bodnickiego. utrzymanej w stylu vie romancee, kolejna biografia Druckiej pt. Michel (1961), podobnie jak omawiana poprzednio o Moniuszce, jest popularnym życiorysem twórcy rosyjskiej opery narodowej M. Glinki.

Zbeletryzowaną biografią jest natomiast jej utwór pt. Droga do sławy (1961), poświęcony dzieciństwu i wczesnej młodości Mozarta. Książka ta posiada duże walory wychowawcze. Pokazuje bowiem, jak indywidualny wysiłek i żmudna praca materializują się w życiowym sukcesie.⁴

Skoro mowa o portretach artystów, godzi się tu wymienić szkice biograficzne o sławnych muzykach Jerzego Millera pt. Poczet wielkich muzyków (1966) oraz Hanny Mortkowicz-Olczakowej zbiór opowiadań biograficznych o malarzach polskich pt. Różne kolory (1963).

1

   H. Skrobiszewska: Książki naszych dzieci... Op. cit., s. 477.

2

   Ibidem.

3

   Por. H. Skrobiszewska: Wspomnienia i biografie. „Nowe Książki” 1967 nr 1 /', s. 1058— -1059.

4

   Por. H. Skrobiszewska: Przegląd literatury dziecięcej i młodzieżowej. „Nowe Książki" 1961 nr 17, s. 1050.