2 662560528b

_

WYDANIE SPECJALNE 2007

©

S

1

□

W poszukiwaniu umysłu badacze koncentrują się na analizie mechanizmów percepcji wzrokowej

■ ■ ■ ■ NIKOS K. LOGOTHETIS

Co widać, gdy po raz pierwszy patrzymy na przedstawioną obok reprodukcję obrazu Salvadora Dali? Większość ludzi natychmiast dostrzega twarz człowieka z oczyma skierowanymi ku niebu i zaciśniętymi ustami, nad którymi rosną bujne wąsy. Ale gdy przyjrzeć się dłużej i uważniej, wizerunek ten przekształca się w^f bardziej złożoną scenę. Nos staje się czepkiem, a białe wąsy - peleryną siedzącej kobiety. Błyski w oczach mężczyzny okazują się światłami w oknach albo odblaskami z dachów dwóch domostw przytulonych do stoku mrocznego wzgórza. Z cienia na policzku mężczyzny wyłania się dziecko w^r krótkich spodenkach, stojące obok siedzącej kobiety. Z otworu w ceglanym murze patrzą ponad jeziorem na domy. Otwór ten poprzednio wzięliśmy za zarys twarzy mężczyzny.

W 1940 roku, gdy Dali po raz pierwszy wystawił obraz Starość, młodość, dzieciństwo (Trzy wieki), na którym namalował te trzy „twarze", igrał ze zdolnością ludzkiego umysłu do interpretowania na dwa różne sposoby dzieła powstałego wskutek tych samych pociągnięć pędzla. Ponad 50 lat później naukowcy, również ja, używają podobnie niejednoznacznych bodźców wzrokowych, aby poznać aktywność mózgu leżącą u podłoża świadomości. Chcemy wiedzieć, co dzieje się w tym narządzie, gdy widz na przykład zda sobie sprawę, że trzy oblicza na obrazie Salvadora Dali nie są prawdziwymi twarzami.

Św iadomość trudniej definiować niż badać. W ostatnich latach neurobiolodzy zrobili znaczne postępy w^r rozumieniu złożonych wzorców aktywności w neuronach. Mimo to większość ludzi, w tym także liczni naukowcy, wciąż uw^faża, że koncepcja wiążąca zjawiska elektrochemiczne w mózgu z umysłem, a zwłaszcza ze świadomością, jest zbyt śmiała.

Jednak, jak zauważyli nieżyjący już laureat Nagrody Nobla Francis Crick i Christof Koch z Calilórnia Institute of Technology, problem świadomości da się rozpatrywać jako kilka oddzielnych zagadnień, z których pewne mogą podlegać obiektywnym badaniom naukowym. Zamiast na przykład zastanawiać się, co to jest świadomość, lepiej zapytać, jaka jest

Bodźce dwuznaczne jak na obrazie Salvadora Dali Starość, młodość, dzieciństwo (Trzy wieki) pomagają naukowcom badającym zjawisko świadomości analizować mechanizmy percepcji wzrokowej.

ŚWIAT NAUKI 9