5027719844

autonomiczny system opowiadania". Wielu badaczy koncentruje się także na historycznej płaszczyźnie dzieła. Lino Micciche - nie zważając zupełnie na formę utworu - interpretuje Strategię jako film o dwuznaczności Historii¹², a Anna Miller-Klejsa zajmuje się przede wszystkim zagadnieniem pamięci¹³.

Wymienione wyżej prace oraz inne teksty poświęcone Strategii (prezentujące niższy poziom merytoryczny), opisują zazwyczaj poszczególne płaszczyzny filmu, nie analizując go jako zwartej całości. Dla wielu badaczy adaptacja opowiadania Borgesa staje się jedynie punktem wyjścia do przedstawiania własnych, wykoncypowanych teorii, niewiele mających wspólnego z filmowym tekstem. Celem niniejszej pracy jest interpretacja dzieła wynikająca z jego pogłębionej analizy, a więc silnie zakorzeniona w obrazie i dźwięku filmowym. Pierwszy rozdział poświęcony będzie charakterystyce czasoprzestrzeni w Strategii pająka, wykreowanej dzięki artystycznemu wykorzystaniu tak różnorodnych elementów, jak kompozycja kadru, inscenizacja, ruchy kamery, kolorystyka, dźwięk, muzyka. Szczególnie ważnym tropem będą wizualne nawiązania do twórczości Giorgia de Chirica, nie będące dotychczas przedmiotem refleksji badawczej. Dychotomiczny podział przestrzeni Tary na centrum miasteczka i peryferie ma ogromne znaczenie dla struktury głębokiej dzieła, dlatego analiza Strategii powinna rozpocząć się od jego wyczerpującego opisu.

Drugi rozdział dotyczyć będzie podróży wewnętrznej głównego bohatera. Najważniejszym celem wędrówki Athosa do Tary jest konfrontacja z archetypami rodziców oraz wkroczenie w dojrzałą fazę życia. Badacze często dostrzegali obecność kompleksu Edypa w filmie, jednak nikt nie wspomniał o ściśle powiązanej z tym wątkiem płaszczyźnie mityczno-inicjacyjnej¹⁴. Tymczasem Strategia pająka to dzieło wybitne nie dlatego, że przekazuje psychoanalityczne prawdy, ale dlatego że odwołuje się do repertuaru znanych symboli i archetypowych struktur, nawet jeśli czasem czyni to w sposób ironiczny. Część poświęcona podróży wewnętrznej będzie najobszerniejsza, ponieważ dotyczy aspektów najważniejszych dla zrozumienia sensu dzieła, a mimo to zazwyczaj pomijanych przez filmoznawców.

Motywem przewodnim rozdziału trzeciego będzie kategoria narracji, problematyzowana przez Bertolucciego w filmie. Jednym z tematów Strategii pająka jest wytwarzanie narracji

'' A. Michalski, Świat w teatrze według Bernarda Bertolucciego, „Kwartalnik Filmowy" jesień-zima 2000, nr 31-32, s. 282.

¹²    Zob. np. L. Micciche, Strategia pająka, czyli zainscenizowana historia, tłum. T. Miczka, [w:] Bernardo Bertolucci w opinii, op. cit., S. 90-93.

¹³    A. Miller-Klejsa, Resistenza we włoskim filmie fabularnym. Łódź 2013, s.178-194.

¹⁴    Niestety twórczość Bertolucciego praw ie nigdy nie była analizowana w kontekście stmktur mitycznych. Wyjątkiem jest praca T. Jeffersona Kline a, który interpretuje Ostatnio tango w Paryżu jako realizację mitu o Orfeuszu i Eurydyce. Zob. T. Jefferson Kline, Orfeusz transcendujący. Ostatnie tango w Paryżu Bertolucciego, tłum. . „Konteksty: polska sztuka ludowa" 1992, nr 3/4 (218-219), s. 100-107.