2013 10 28 00 46

56

CZ. II. PRZESZŁOŚĆ

macji skalnych, płyt prekambryjskich, na wszystkich sześciu kontynentach wskazuje, że żaden z nich nie jest wiele starszy ani młodszy od pozostałych. Niestety nie wiemy, czy skały podobnego wieku i typu nie spoczywają na dnie oceanów jako szczątki zaginionych kontynentów.

Co do okresów mniej odległych w czasie geologicznym można niekiedy dojść do dokładniejszych stwierdzeń. Osady gromadzące się na dnie mórz lub jezior są źródłem skał nadzwyczaj użytecznych przy interpretacji dawnych zmian na powierzchni lądów. Osady mogą składać się z drobnego piasku lub iłu, albo też muszel czy szkieletów wodnych zwierząt i roślin. Z czasem dolne warstwy zostają sprasowane pod naciskiem warstw wyższych i tworzą litą skałę. Wyniesienie dna morskiego, spłynięcie wody z jeziora czy pochylenie lądu może odkryć takie skały osadowe, wystawić je na powierzchnię. Będąc na powierzchni Ziemi skała podlega erozji i w ten sposób warstwy zostają odsłonięte. Gatunek osadów nieorganicznych, z których powstała skała może świadczyć o dawnej linii brzegowej, łożysku rzeki lub jej delcie. Ale najczęściej poszukuje się świadectwa roślin i zwierząt, które wzięły udział w tworzeniu skały. Obecność szczątków morskich zwierząt w jakiejś warstwie skalnej świadczy, że dany teren był zalany morzem w czasach, gdy żyły te zwierzęta. Szczątki roślin i zwierząt lądowych mogą świadczyć o istnieniu lądu, ale nie zawsze tak jest. Rzadko się zdarza, żeby zwierzęta zostały w ogóle zachowane, o ile nie wpadły do wody. Wprarwdaie zwierzę lądowe może pozostać w wodzie słodkiej, do której wpadło najpierw, to jednak często zanim uległo fosylizacji bywało zniesione przez rzeki z miejsca gdzie żyło do morza.

Następstwo roślin i zwierząt w uwarstwionych skałach określa względny wiek warstw. Obecność bardzo podobnych zwierząt i roślin w skałach z różnych części świata uważa się za dowódKrównowieko-wości tych skał. W wyniku badań paleontologicznych i badań różnych typów skał stworzono poniższą skalę czasu, sięgającą wstecz około 600 milionów lat, do czasów, z których skały zawierają pierwsze rozpoznawalne skamieniałości zwierząt.

GEOLOGICZNA SKALA CZASU, W MILIONACH LAT OD POCZĄTKU KAŻDEGO OKRESU

(Holmes, 1960)

0 'współczesność

pierwsze szczątki ludzkie

Era kenozoiczna

1 plejstocen 10 pliocen 25 miocen 40 oligocen 60 eocen 70 paleocen