240,241

240

Teorie liirruim v

Uprzywilejowana poryć ja języka naturalnego

Język może oznaczać różne sposoby komunikowania język Al jest tylko jednym ze sposobów komunikowania, ale podstawowi lingwistyka ogólna może dać podstawy do badania innych »yaic|l munikacyjnych (sztuki,języka literackiego, mody, zachowań lu.l/h stów itp.)'⁶.

Zwracając więc uwagę na szczególną, uprzywilejowaną pozyi )ę )ę ralncgo, de Saussure dostrzegał jednocześnie możliwość przenicHiriili analizy wypracowanych na gruncie lingwistyki ogólnej na badanie innych systemów znakowych. Z drugiej strony również dostrzegał, żc rozmaite teorie scmiotyczne mogą okazać się przydatne w badaniu znakowego charakteru języka. Przekonywał więc:

Jeżeli chcemy odkryć prawdziwą naturę języka, musimy przede WY/.ytiklr w nim pod uwagę to, co jest w nim wspólne ze wszystkimi innymi tego rodzaju; natomiast czynnikami językowymi, które w pierwsze) cli dają się najważniejsze (na przykład funkcjonowanie aparatu głosowej niśmy się zajmować dopiero na dalszym planie, jeśli służą one tylko < I*» nienia języka od innych systemów. W ten sposób nie tylko objaśnimy językowy, lecz również - jak sądzimy - rozważając obrzędy, zwyczaje i( znaki, ujrzymy te fakty w innym świetle oraz odczujemy potrzebę nia ich w obrębie scmiologii i wytłumaczenia prawami tej nauki'\

Zadania

yko/nawr.twa

De Saussure widział także bardzo poważne zadanie stojące przed j stwem, które precyzyjnie określił w swoich wykładach: jeśli mianown się język w całości za system „faktów scmiologicznych", to należy pitej znaczyć i zdefiniować wszystko to, co czyni go takim właśnie syslcme - wszystko, co sprawia, żc język naturalny jest systemem znaków. Próhfl żc najogólniej zdefiniować samą scmiologię:

f S«u»5ure'a dolmicja •emiologu

■ SYSTF.M ZNAKÓW - (V|t itf] określonego rodzaju znaków | cych ze sobą w ścisłych nUi Icżnościach funkcjonalnych (nł system znaków języka natur dr

Można więc sobie wyobrazić naukę badającą życic znaku w obręb Ir społecznego; stanowiłaby ona część psychologii społecznej, a co ft# idzie, psychologii ogólnej i nazwalibyśmy ją s c in i o l o g i ą. Nam zyj nas ona, na czym polegają znaki i jakie prawa nimi rządzą. (...) Języki siwo jest jedynie częścią tej ogólnej nauki; prawa odkryte przez aciniii dadzą się zastosować do językoznawstwa i w ten sposób zostanie ono t zane z jasno określoną dziedziną faktów społecznych".

'• K. dc Suu»*urc, Kun jfzykor.tunviHo*i Ofółntyo, op, fi/,, %. 4 j-44. " IbUtm,*. 45.

" tbuitm.«. 44.

Iiiiotyka

241

Semiotyka/

semiotogia

ji .1 między tradycyjną semiotyką a scmiologią de Saussurcówską pole-i przede wszystkim na tym, że twórca językoznawstwa ogólnego przy-

I    status naukowy i że na plan pierwszy tak rozumianej nauki wysuwał h I' znak, ile s y s t e m z n a k ó w, a także prawa rządzące uniwersum

Oe Saussure a dwuczłonowa teoria znaku

fm Tradycyjne doświadczenia ogólnej teorii znaków połączyły się więc \ padku z myśleniem strukturalistycznym - semiologia dc Saussure’ow-W istocie scmiologią strukturalną, opartą na założeniu ist-itdłcgo i spoistego wewnętrznego układu relacji, która tkwi u podstaw jlymcmu znaków¹⁹. Zadanie semiologii pojmował ostatecznie dc Saus-l*r| niż na przykład Pcircc.O ile bowiem dla Pcircca naistotniejszc by-jUr funkcje znaku i formalne aspekty semiotyki, o tyle dla dc Saussurca ‘y zarówno relacje systemowe (wewnątrz systemu znaków), jak i związ-lugii z językoznawstwem ogólnym, a wreszcie - ogólne prawidłowości funkcjonowaniem społecznym znaku. W wiedzy o literaturze bardzo •l\ odegrała również ogólna teoria znaku zaproponowana przez de Saus-iii u rpcja, którą - ze względu na dwa elementy określające znak - mo-‘ftjlii il i a d y c z n ą (dwuczłonową).

Tnięi.tmy - de Saussure termin „znak" stosował na oznaczenie połącze-

II    akustycznego i pojęcia, lub inaczej: związek elementu znaczącego

JHai (referent) - rzeczywisty II, do którego odnosi się znak I* i przez znak zastępowany.

(signiftant) i elementu znaczonego (si-gnifi/) (na przykład: znak językowy tworzony był przez związek ciągu dźwiękowego m-a-t-k-a i ogólne pojęcie „matki”). Włączając się zatem w spór

Znaczenie

relacyjne

dennikami koncepcji naturalistycznej i konwencjonalistyczncj, twór-IhWnIwa ogólnego opowiadał się zdecydowanie po stronic konwencji ul ko wicie dowolny (arbitralny) charakter więzi łączącej signiftant jW d.dhzcj kolejności wprowadzał również kategorię systemu znaków, wewnętrznym porządkiem i określonym układem relacji¹⁰. Najważ-nuk wydaje się to, żc w koncepcji de Saussurc’a zupełnie nieistotny rzeczywisty przedmiot, do którego znak się odnosił czy który zo-/uuk /ustąpiony - tak zwany desygnat. Ważne było jedynie poję-ili l inieją przedmiotu). Podobnie - znaczenie znaku miało w jego konin* i c zysto relacyjny, było wartością systemową, a więc nie wymaganiu.! poza system do świata rzeczy. Inaczej więc niż w semiotyce ltr/cuir nic było tu odniesieniem do jakiegoś desygnatu, lecz jedynie im któic dało się znak przełożyć. Istotne było również to, żc stosunek 0 i zn.u zonego miał w ujęciu de Saussure’a charakter stały - został on \ pi /IV. konwencję i nic zmieniał się na przykład w sytuacji nowego uży-W jakimś nowym kontekście.Takie ujęcie znaków-jako niezmiennych ■ftikk* .w i pojęć pozwalało znów na całkowitą autonomię nauki o zna-

■j. Hnnhiinilirm (I),

p. i(» HmiMure, A‘«n    o^ólnty^o, nf> nt.. •. 07