240,241

240 Teorie lii' i ituiy 1

Uprzywilejowana pozycja języka naturalnego

Język może oznaczać różne sposoby komunikowania - język nfl jest tylko jednym ze sposobów komunikowania, ale podstawowi! lingwistyka ogólna może dać podstawy do badania innych *)'*<#■ munikacyjnych (sztuki, języka literackiego, mody, zachowa ii hi.IT stów itp.)'⁶.

Zwracając więc uwagę na szczególną, uprzywilejowaną pozycję |yl ralnego,de Saussure dostrzegał jednocześnie możliwość przeniesieni# analizy wypracowanych na gruncie lingwistyki ogólnej na badanie innych systemów znakowych. Z drugiej strony również dostrzegał, że rozmaite teorie semiotyczne mogą okazać się przydatne w badaniu znakowego charakteru języka. Przekonywał więc:

■ SYSTEM ZNAKÓW - ty|> llfl określonego rodzaju znaków M cych ze sobą w ścisłych rolne || leżnościach funkcjonalnych (na system znaków języka n.itm nliM

¹ i lifin i M

h.imŚi i ąę

ii t i

Hhii

jj

Jeżeli chcemy odkryć prawdziwą naturę języka, musimy przede wszyst kllfl w nim pod uwagę to, co jest w nim wspólne ze wszystkimi innymi nyfll tego rodzaju; natomiast czynnikami językowymi, które w pierwszej ehvi dl lś|fl dają się najważniejsze (na przykład funkcjonowanie aparatu pi.hm i niśmy się zajmować dopiero na dalszym planie, jeśli służą one tylko dofl nienia języka od innych systemów. W ten sposób nie tylko objaśnimy p(^F językowy, lecz również - jak sądzimy - rozważając obrzędy, zwyczaj# znaki, ujrzymy te fakty w innym świede oraz odczujemy potrzebę zgfM nia ich w obrębie semiologii i wydumaczenia prawami tej nauki'⁷. 1

"'•I

Zadania

ykoznaw5twa

j

De Saussure widział także bardzo poważne zadanie stojące przed jy / y stwem, które precyzyjnie określił w swoich wykładach: jeśli mi.muwIctA się język w całości za system „faktów semiologicznych”, to należy pieeyfl^^ znaczyć i zdefiniować wszystko to, co czyni go takim właśnie systemem - wszystko, co sprawia, że język naturalny jest systemem znaków. I *n >! nW że najogólniej zdefiniować samą semiologię:

)f>tiuftsure'a

definicja

nrsmiologii

Można więc sobie wyobrazić naukę badającą życie znaku w i społecznego; stanowiłaby ona część psychologii społecznej, a co /a idzie, psychologii ogólnej i nazwalibyśmy ją s e m iologi ą. Nam ivIa|B nas ona, na czym polegają znaki i jakie prawa nimi rządzą. [... | Języki >/ilf stwo jest jedynie częścią tej ogólnej nauki; prawa odkryte przez semlol^fc dadzą się zastosować do językoznawstwa i w ten sposób zostanie ono iVH zanc z jasno określoną dziedziną faktów społecznych".

“ F. dc SuuHNurc, Kun jfzykoznawstwa ogólnego, of>. fi/,, s. ąj-ąą. ¹⁷ Ibidtm, n. ą<j.

" Ibidem, h. ąą.

)||t .1 między tradycyjną semiotyką a semiologią de Saussureowską pole-n przede wszystkim na tym, że twórca językoznawstwa ogólnego przy-jjr| status naukowy i że na plan pierwszy tak rozumianej nauki wysuwał Wic znak, ile system znaków, a także prawa rządzące uniwersum mli Tradycyjne doświadczenia ogólnej teorii znaków połączyły się więc Wypadku z myśleniem strukturalistycznym — semiologią de Saussure ow-i w istocie semiologią strukturalną, opartą na założeniu ist-|t i slego i spoistego wewnętrznego układu relacji, która tkwi u podstaw pitemu znaków¹⁹. Zadanie semiologii pojmował ostatecznie de Saus-rj niż na przykład Peirce. O ile bowiem dla Peircea naistotniejsze by-W lunkcje znaku i formalne aspekty semiotyki, o tyle dla de Saussure’a ]Ay zarówno relacje systemowe (wewnątrz systemu znaków), jak i związ-lugu z językoznawstwem ogólnym, a wreszcie - ogólne prawidłowości funkcjonowaniem społecznym znaku. W wiedzy o literaturze bardzo foli, odegrała również ogólna teoria znaku zaproponowana przez de Saus-<1111 opcja, którą - ze względu na dwa elementy określające znak - mo-irsIn' diadyczną (dwuczłonową), nętamy - de Saussure termin „znak” stosował na oznaczenie połącze-i akustycznego i pojęcia, lub inaczej: związek elementu znaczącego

Semiotyka/

semiologią

De Saussurea dwuczłonowa teoria znaku

na i (referent) - rzeczywisty ha do którego odnosi się znak |l Jr»i przez znak zastępowany.

Znaczenie

relacyjne

{signifiant) i elementu znaczonego (si-gnifić) (na przykład: znak językowy tworzony był przez związek ciągu dźwiękowego m-a-t-k-a i ogólne pojęcie „matki”). Włączając się zatem w spór dennikami koncepcji naturalistycznej i konwencjonalistycznej, twór-iliiiwitwa ogólnego opowiadał się zdecydowanie po stronie konwencji lul i dkowicie dowolny (arbitralny) charakter więzi łączącej signifiant AA/ d.d zej kolejności wprowadzał również kategorię systemu znaków, Vo wewnętrznym porządkiem i określonym układem relacji'⁰. Najważ-i a k wydaje się to, że w koncepcji de Saussure’a zupełnie nieistotny lę rzeczywisty przedmiot, do którego znak się odnosił czy który zo-/nak zastąpiony - tak zwany d e syg n a t. Ważne było jedynie poję-idcdinii ja przedmiotu). Podobnie - znaczenie znaku miało w jego kon-iikier czysto relacyjny, było wartością systemową, a więc nie wymaga-Hfliia poza system do świata rzeczy. Inaczej więc niż w semiotyce blin zenie nic było tu odniesieniem do jakiegoś desygnatu, lecz jedynie Lnu klon- d.dn się znak przełożyć. Istotne było również to, że stosunek ton l . u h /< mego miał w ujęciu de Saussure’a charakter stały - został on pty pi zez k< niwelu ję i nic zmieniał się na pr/ykhul w sytuacji nowego użyją! Ims nowym kontekście. Takie ujęcie znaków-jako niezmiennych ^WWlęlłów i pojęć pozwalało znów na całkowitą autonomię nauki o zna

■M Hklumlitm (l).

W l|» Nmiihhiik'. Km 1 if ryioT.il,iiio/wii oyil/nryo, op , //., h. ()•/.