246 247

• głąb i haramy ttę odsunąć ku linii pośrodkowej ciała jelito, żołądek i mięsień prosty W ten sposób usiłujemy dotrzeć badającą ręką do lewej bocznej powierzchni kręgosłupa, mając na względzie zbadanie miejsca skrzyżowania trzonu trzustki i kręgosłupem. W ten sposób daje się stwierdzić powiększenie trzonu trzustki oraz bolesność w jego obrębie.

Badając w lewym nadbrzuszu ostrożnie wsuwamy prawą rękę w głąb pod lewe pod/ebrze Obmacywanie zaczyna się od zewnętrznej jego części. Dostawszy się ręką w głąb posuwamy się ku wewnątrz, a następnie ku linii pośrodkowej, podchodząc pod lewy mięsień prosty brzucha, i odsuwamy ten mięsień krawędzią ręki z pola badania. W ten sposób bada się stan ogona trzustki (jego powiększenie, bolesność w jego obrębie).

Bolesność uciskowa trzustki może być rozlana lub ograniczona. Można się o tym przekonać wywierając lewą ręką większy ucisk kolejno na poszczególne palce prawej ręki. Bolesność uciskowa najczęściej dotyczy trzonu trzustki na przecięciu z kręgosłupem lub nieco na lewo od niego, natomiast jest największa w miejscu skrzyżowania się trzustki z tętnicą główną brzuszną lub z boczną powierzchnią kręgosłupa.

W przypadkach bolesności uciskowej ból nie ogranicza się do miejsca ucisku, lecz często wyraźnie promieniuje do dołka sercowego, na prawo do pępka, ku dołowi po lewej stronie lub do krzyża.

Trzustka nie jest dostępna badaniu oglądaniem ani obmacywaniem. Można ją wyczuć jedynie w wyjątkowych przypadkach u osób bardzo wychudzonych, o wiotkich powłokach brzusznych, oraz w przypadkach znacznego opadnięcia trzewi. Taka wyczuwalna trzustka w położeniu chorego na wznak przedstawia się jako twór leżący poprzecznie, gładki, nicbolesny, nieco ruchomy w miejscu głowy i trzonu przy palpacji, przy zmianie położenia ciała i podczas głębokiego oddychania. Twór jest bardzo zbity przy badaniu trzustki na szczycie trawienia, natomiast miększy przy badaniu na czczo. Umiejscowienie tworu powyżej poprzecznej linii pępkowej odróżnia trzustkę od nerki podkowiastej, gdyż taka nerka leży poprzecznie przed kręgosłupem poniżej pępka.

GUZY TRZUSTKI

Guzy trzustki są umiejscowione w okolicy nad brzusznej. Kształt tych guzów i głębokość siedziby nie są dla nich charakterystyczne. Guzy trzustki wyczuwa się gorzej w miarę coraz większego napinania tłoczni brzusznej prze/ unoszenie górnej części tułowia chorego. W tych warunkach guz wyczuwalny trzustki może stać się niewyczuwalny. Granice guza trzustki czasami dają się określić mniej więcej wyraźnie tylko od góry i od dołu, natomiast granice boczne, zwłaszcza lewa, przeważnie są zatarte.

Guzy trzustki przeważnie nie mają osiowej ruchomości oddechowej i w większości przypadków są nieprzesuwalne przy zmianie położenia ciała; nie mają też ruchomości pal-pacyjncj.

W miejscu guza trzustki odgłos opukowy jest bębenkowy. Zależy to od tego, że guzy tego narządu znajdują się poza żołądkiem. Odgłos opukowy

bębenkowy stwierdza się nawet wtedy, gdy guz trzustki dochodzi do znacznych rozmiarów. Duże guzy trzustki, mianowicie torbiele, mogą torować tobie drogę wprost ku przodowi, odsuwać więzadło wątrobowo-żołądkowe i przedostawać się między przedni brzeg wątroby a krzywiznę mniejszą żołądka {spteks gastrohepatica Lazarusa). Najczęściej jednak guz trzustki wtłacza się między żołądek a okrężnicę poprzeczną, odsuwając żołądek ku górze, a okrężnicę ku dołowi. Guz trzustki może umiejscawiać się i rosnąć także bezpośrednio pod okrężnicę poprzeczną, która przykrywa wtedy górną jego część (species gastro-colica Lazarusa). We wszystkich tych przypadkach odgłos opukowy przytłumiony stwierdza się tylko w obrębie części guza, w pozostałej zaś części odgłos bębenkowy jest nadal bębenkowy. Mianowicie gdy guz toruje sobie drogę między żołądek a wątrobę, odgłos bębenkowy stwierdza się w obrębie większej części guza, skrytej poza żołądkiem. Gdy guz wrasta między żołądek a okrężnicę poprzeczną, odgłos bębenkowy pozostaje w obrębie najwyżej i najniżej leżących części guza. Jeżeli guz rośnie ku dołowi, odgłos bębenkowy stwierdza się w górnej jego części, przykrytej od przodu przez okrężnicę.

Jeżeli guz trzustki jest duży, to odgłos opukowy przytłumiony, stwierdzony w obrębie znacznej części guza, po rozdęciu żołądka zamienia się na odgłos bębenkowy.

BADANIE ODBYTNICY

Badanie odbytnicy poprzedza się badaniem odbytu.

Odbyt bada się oglądaniem. Badanie ma za zadanie stwierdzić, czy w okolicy odbytu nie ma obrzmienia, wyprysków, kłykcin, guzów krwawniczych, rozpadlin, owrzodzeń, wypadnięcia Mony śluzowej odbytnicy. Niektóre z tych zmian są łatwiej uchwytne po rozsunięciu fałdów odbytu.

Odbytnicę bada się obmacywaniem wskazującym palcem na chorym leżącym na boku z dolnymi kończynami zgiętymi w stawach biodrowych i kolanowych i zbliżonymi do brzucha, a także w położeniu chorego na wznak z dolnymi kończynami szeroko rozstawionymi i zgiętymi w stawach biodrowych i kolanowych lub w położeniu na czworakach. Na większej przestrzeni można zbadać odbytnicę obmacywaniem w położeniu chorego pionowym z pochyleniem tułowia ku przodowi.

Badanie odbytnicy powinno być poprzedzone dokładnym jej opróżnieniem. Palec wskazujący w obficie naoliwionej rękawiczce wprowadza się ostrożnie,aby nie wywołać bólu i nie uszkodzić Mony śluzowej.

Podczas badania zwraca się uwagę, z jaką siłą kurczy się zwieracz odbytu, czy odbytnica zawiera kał, jaki jest stan Mony śluzowej oraz czy nie ma wewnętrznych guzów krwawniczych, znajdujących się powyżej zwieracza odbytu, polipów, nowotworów złośliwych, ciał obcych, zwężeń, owrzodzeń, miejsc bolesnych, podwyższenia temperatury. Prócz tego bada się stan gruczołu krokowego (wielkość, kształt, zbitość, bolesność) i pęcherzyków nasiennych, kobiecych narządów rodnych, przedniej powierzchni kości krzyżowej.

U kobiet przeprowadza się badanie obmacywaniem oburęczaym przez powłoki brzuszne i odbytnicę lub pochwę. Badanie to ma duże znaczenie