264

255

Kozłek lekarski

Według najnowszych badań naukowych miarą wartości leczniczej waleriany jest nie tylko zawartość olejku, ale i niektórych innych składników, „a zwłaszcza kwasu izowalerianowego, wobec czego dla oceny jakości surowca stają się miarodajne jedynie badania farmakologiczne (biologiczne).

Wymagania klimatyczne i glebowe, stanowisko w płodozmianie. Kbzłek występuje dziko prawie w całej Europie oraz w północnej części Azji. Jest rośliną przystosowaną całkowicie do naszych warunków klimatycznych i rośnie często dziko nawet w większych skupieniach, wytrzymując temperaturę poniżej 15° w bezśnieżne zimy.

Wymaga gleby głębokiej, żyznej, przepuszczalnej, dostatecznie wilgotnej. Dobrze udaje się na glebach próchnicznych lub piaszczysto-glinia-stych, sprawnych, bogatych w wapń. Nie nadają się do uprawy gleby sa-powate, zlewne i ciężkie jak również zbyt suche, wybitnie piaszczyste. Na glebach zbyt ciężkich kozłek wytwarza dużą ilość drobnych korzeni, co obniża wartość surowca.

Biorąc pod uwagę charakter kozłka jako rośliny przede wszystkim łąkowej, O' dużych stosunkowo wymaganiach pod względem wilgotności gleby, dane radzieckie zalecają umieszczać go w płodozmianie pastewnym.

Liczne badania wskazują na to, że warunki zewnętrzne, w szczególności zaś zawartość składników pokarmowych w glebie, rodzaj przedplonu itp., wpływają w silnym stopniu na biologiczną aktywność kozłka lekarskiego.

Ostatnio ogłoszone wyniki badań niemieckich (NRD. — 1955) stwierdzają, że na zawartość olejku w kozłku lekarskim wpływa zwłaszcza wzniesienie nad poziom morza (w miarę wznoszenia się w górę olejku przybywa), natomiast nie mają tutaj wpływu ani pora wysiewu, ani rozstawa. Spośród nawozów mineralnych korzystnie działa fosfor. Dawniejsze prace niemieckie (1950) stwierdzały, że kozłek nie reaguje na nawożenie azotowe pod względem zawartości olejku. Nowe prace szwajcarskie (1954) ustalają korzystny wpływ potasu.

Ponieważ roślina ta reaguje ujemnie na wysokie ilości azotu w glebie — co wykasuje obniżenie się zawartości olejku — poleca się umieszczać ją dopiero w 2 lub 3 polu po mieszankach traw z motylkowymi. Za dobre przedplony dla waleriany uważa się: czarny ugór, zbożowe, okopowe i zielonki, przeznaczone na silosowanie.

Uprawa roli i nawożenie. Ze względu na dobrze rozwinięty system korzeniowy kozłek wymaga uprawy głębokiej i starannej. Konieczna jest głęboka orka przedzimowa.

Nawożenie. Liczne doświadczenia nawozowe przeprowadzone z kozłkiem w Związku Radzieckim wskazują na to, że odpowiednim nawożeniem można kilkakrotnie zwiększyć plon surowca, a nawet wpływać na jego jakość. Nadmiar jednak niektórych składników okazał szkodliwe dzia-