277

277

pewności, że wymiary nie są powtórzone, zachodzi konieczność odszukania wszystkich powtórzeń, których liczba najczęściej nie jest znana. Przeoczenie jednego z zapisów powoduje, że zaistnieją różne informacje o tej samej cesze konstrukcyjnej. Konsekwencją tego będzie wadliwy przedmiot. Występowanie wymiaru tylko jeden raz gwarantuje, że dokonana zmiana będzie jednoznaczna i niesprzeczna.

Dość często zasada niepowtarzania wymiaru jest interpretowana nieprawidłowo, szczególnie przez osoby mniej obeznane z zagadnieniami technicznymi. Chodzi tutaj o wymiar potocznie nazywany jako „ten sam”.

Niekiedy zdarza się, że kilka elementów przedmiotu pokrywa się lub przecina w płaszczyźnie równoległej do bazy wymiarowej (rys. 7.44a). Wymiary nominalne są wówczas takie same, ale ich odchyłki (chociażby odchyłki warsztatowe - patrz typy wymiarów rozdz. 8) z reguły różne. Każda z dwóch niezależnych geometrycznych cech konstrukcyjnych wymaga niezależnych układów wymiarów.

W przypadku pokrywania się niektórych linii zapisu postaci konstrukcyjnej należy przesunąć krawędź jednego z zarysów o grubość linii grubej i każdy z nich zwymiarować oddzielnie (rys. 7.44b).

Występowanie takich samych wymiarów nominalnych mierzonych od tej samej podstawy, ale opisujących różne cechy przedmiotu, nie jest powtórzeniem wymiaru.

Innym przykładem na „ten sam” wymiar jest jednakowy wymiar (nominalny) należący do dwóch różnych części współpracujących, np. średnica pasowania wałka i otworu (rys. 7.44c) lub rozstawienie osi otworów złącznych. Należy jednak pamiętać, że występują tutaj co najmniej dwa wymiary określające charakter współpracy części w złożeniu. Te jednakowe wymiary muszą być podane na rysunku każdej z tych części, inaczej bowiem zapis układu wymiarów na rysunku byłby niezupełny (rys. 7.44d, e).

Narysowanie samej linii wymiarowej bez wartości liczbowej wymiaru nie jest powtórzeniem wymiaru. Zapis taki może wystąpić podczas tolerowania kształtu lub położenia płaszczyzn i osi symetrii (patrz rozdz. 9).

Zasada niezamykania łańcucha wymiarowego stanowi, że wymiar należy pominąć, jeżeli można go obliczyć jako wypadkową pozostałych (rys. 7.45a). W innym przypadku wystąpi pośrednie powtórzenie wymiarów. Sytuacja taka nazywa się potocznie „przewymiarowaniem”, które utrudnia, a niekiedy wręcz uniemożliwia wykonanie przedmiotu zgodnie z wymaganymi dokładnościami.

Zakaz zamykania łańcucha wymiarowego dotyczy wszystkich wymiarów, niezależnie od miejsca (rzutu) ich umieszczenia, jeżeli odnoszą się one do tej samej cechy konstrukcyjnej lub cech związanych ze sobą.

Z szeregu wymiarów tworzących zamknięte ogniwo pomija się zawsze najmniej ważny. Jednak gdy podanie wymiaru zamykającego jest uzasadnione,