282 4

Metale i ich stopy

j _ich _srt>pv dzieli zwykle na dwie grupy, a mianowicie na zel„_zo ,

" oraz na metale nietelazne i ich stopy. Do metali aieUlaznych zalicza L icszy$(kie pierwiastki mcialiczne i stopy na ich osnowie z wyjątkiem Żelaza , j_Cg'

_nrr,„., „ _iir _____

uc pit. **•-—

srop«»w. _ifUiza sq naj_Ważnicjs/.q grupa stopów stosowana przez człowieka o<j nk 2000 roku p.n.e. i pozostaną takimi w dającej się przewidzieć przyszłość, przyczyny tej długo trwającej popularności stopów żelaza sa następujące:

’ j Skorupa ziemska zawiera ok. 4,2% Fe. głównie w postaci tlenków

z których wzgłędnie łatwo można uzyskać Fc.

' 2. Temperatura topnienia żelaza 1538°C umożliwia jego otrzymywanie

w stanie ciekłym. Dyfuzja w temperaturze otoczenia nic jest możliwa, dlatego

struktura i własności stopów żelaza w temperaturze otoczenia nie ulegają zmianie

z czasem.

3. W żelazie występują dwie przemiany fazowe w stanie stałym (dw_!c przemiany alotropowe). co umożliwia tworzenie szerokiego zakresu mikrostru kiur. a w konsekwencji istnieje bardzo duży zakres zmienności własności mechanicznych.

Obecnie ponad 90% (masowych) materiałów metalicznych stosowanych przez człowieka stanowią stopy żelaza. Stopy tc dzieli się na dwie grupy, na stale i iftiwa. Granicą rozdzielającą stale od żeliw jest maksymalna rozpuszczalność węgla w austenicie. Stale zawierają do 2,11% C. natomiast żeliwa od 2.11 do

(zwykle) 3.8% C.

8.1. Stale

Stal jest przerobionym plastycznie technicznym stopem żelaza z węglem zawierającym do 2.11 % C oraz inne pierwiastki pochodzące z surowców i paliw stosowanych

, p,cnv>us.N.    ^ UO sial, celowo di„

;-g, -- - ‘    ⁸ ’ STAL£

_rfayiny»“^n,:', "J®¹' “^b d,xlawane celown • _p

Mt» ‘"Zm pod*«UĆ na trzy grupy    ^F"^_las,_kl

kon.cc/-nc zc w/gl^ów    ^y "P"¹**

^yLo ^{NalcM d}° "^,Ch: mm#^m- ^kr«m. a „'r^ych. /v,_an. ,

.y*w celu odllcn.cn,a stali <umo,|_lw    u_lr

.f^“^rwu,,k,. których usuwante pon^^"¹'

, „Ine lub w og^6lc niemożliwe. »*, ^n>ch Kranu «...

■    i wodór.    ' ^!an'^ec^n,_aJ,Tsl^k,'^nomic_Z-

. w ''f_p,piąstki wprowadzano do stali celowo _dl    ’

-h i zawartością danego p.erwiastka.    ^{la nild}»ni» ,_c.

ssfeasss: - - —

'.u ₇ zawartością danego pierwiastka. ,*_anr ^nHd:in,a Jc, _w,_MłW^

JŚssw: -.....—asas®

₀ , _t. Składniki zwykłe

^yiwar/ania stali w procesie stalowniczym i_c«>, i ^tóccgp Mt rośnie wraz ze zmniejszaniem się _Za*Z*?^ny pc'^v,cn nadmiar

procesu stalowniczego do etekłej stal, są d^awJT^' '“^{;8,a w} *Wi Pod ' ;;%r_ruw,nowac.w,c do tlenu (od.teniacze)w celu ,c_g0^nfane ' j,danych odHen.aczy jest mewysiarczająca do    ^WUenkl-te*,

^tentu temperatury, na skutek wzrostu aktywności 2 ‘    "" ^{W s,a}'¹-<° przy

melonie się CO Ilość wydzielanego p_(xlc,as krzepnięć*^nas,cP^u)'

Sp*— P^{r/r/ dO/0Wa}r^{C od,len,ac}ky w zależności a ^C° ^JCM

ste *»'■ '"‘uspokojoną, półmpokojoną ,    '^,<,pn,a “Mementa

„aztetantn CO rozpoczęta się z chwilą wlania stali do wllT'"’ ^aby '“heja ; ..u/lakiej stalt towarzyszy intensywne wydzielanie cazńw “ ^KneP"'«'“ i^i. natomiast w zakrzepłym wlewku występują liczne pcchlT, ^go,ow<u'“ * ..f.riu siali nteuspokojonej. ze względu na turbulencie w v7 ^ ^{8 la}> ^We ...j/telamem sic gazu podczas krzepnięcia. wvsten.„. , ^{J suh} polane

Stal nieuspokojana jest odileniona tylko w _!ak- '

,nia CO rozpoczęła się z chwilą wlania stali . ^m\^slopn,u- % reakcja

c.ifiełaniem ste gazu podczas krzepnięcia. wystepL ^W*^{J stal}' *>*<> -i węgla, a w przypadku stali stopowych -również _d i “^{Sregacjil s,ark}>-/ kj przyczyny jako nieuspokojone można produkować i,.,t °^anych Pierwiastków.

/iwartości 0.25* C. W górnej części wlewka stali nieuspoko.on. " ^n,es,opowe do -uyuanego jamą usadową lub jamą skurczową _Bdvż ^{J me ma/agt}Pbiema ■tarcz jest kompensowany przez, tworzące się pęchcrżc    ^{Z krys,aliza}eją

Przy wzrastającej dominacji odlewania ciągłego w nrtws, i*¹' '“^ic nieuspokojone mogą wkrótce mieć jedynie znacaS^h ^y,Warzania ^ante gazu jest niedopuszczalne podczas krzepnij

^UOPy- -lanym tn.c pomnym plastyc,

283