202 203 2

Zmienna Wskaźniki

Stosunek do religii

Zmienna

Aspiracje

życiowe

1.    Regularne wypełnianie praktyk religijnych

2.    Uznawanie nakazów i zakazów Kościoła

3.    Identyfikowanie się z głównymi prawdami wiary

4.    Kierowanie się w postępowaniu nakazami religii

Wskaźniki

-J

1.    Plany dotyczące wykształcenia

2.    Wybór stanowiska zawodowego,

kierownicze, wykonawcze    '

3.    Chęć uzyskania sławy w określonej dziedzinie

4.    Stosunek do majątku i dóbr materialnych

5.    Sytuowanie własnej osoby na tle grupy

6.    Dla kogo chciałby być osobą znaczącą

Dla jednych zmiennych wyszukiwanie wskaźników jest łatwiejsze, dla innych trudniejsze i wymaga niekiedy sporego trudu. Najbardziej owocnym sposobem typologii wskaźników do zmiennych jest zapoznanie się z badaniami na podobne tematy, czyli z badaniami, które operowały podobnymi wskaźnikami. Oczywiście absolutnie obowiązującą postawą jest postawa krytyczna wobec stosowanych tu rozwiązań.

Na jedną jeszcze okoliczność pragnę zwrócić uwagę czytelnika. Jeśli z namysłem spojrzeć na sformułowane wskaźniki, wówczas widać wyraź-

lik że po odpowiednich transformacjach gramatycznych i stylistycznych l> i lu prawie gotowe tworzywo kwestionariusza, czyli pytania, które trzeba liyil/.ic tylko odpowiednio ustrukturalizować. I to jest także wielki sens tego piiblcgu. Gwarantuje on, że nic ważnego nie zostanie w kwestionariuszu ......linięte.

ll ż.H. Metody, techniki i narzędzia badawcze

I )otychczasowy przebieg naszego rozumowania w dużej mierze okre-tiln postępowanie w obecnej sytuacji. Przedmiot, cel badań, grupa badaw-. /u to czynniki, które wymuszają na nas określone decyzje. Warto pamię-inr, że wszelki schematyzm w rozstrzygnięciach warsztatowych nie służy ilobrze wynikom badań. Metody choć są poklasyfikowane i zdefiniowane ule muszą występować w czystej laboratoryjnej formie. Techniki badaw-i /,e są owocniejsze, jeśli się wzajemnie sprawdzają i uzupełniają.

Nie chodzi tu jedynie o przygotowanie kwestionariusza czy arkusza obserwacji. Ten etap obejmuje przygotowanie całości warsztatu badaw-i /ego ze wszystkimi szczegółami koniecznymi do sprawnego prowadzenia badań. Rzeczą najistotniejszą jest wybór najbardziej właściwych technik pomiaru środowiska. Decyzja co do tego zależna jest od typu badań, triów badawczych zawartych w hipotezach ludzi, których mamy badać i zjawisk, jakie pragniemy poznać. Tak np. w badaniach terenowych pre-feruje się techniki werbalne, jak wywiad. Badania monograficzne częściej oparte są na analizach dokumentów. Badania diagnostyczne uzyskują większą rzetelność przy zastosowaniu eksperymentu pedagogicznego, badania weryfikacyjne znowu najczęściej posługują się obserwacją, wreszcie badaniom teoretycznym najbogatszego materiału przysparzają badanie dokumentów i metody historyczne.

Nie ma jednak reguł, według których można by przypisać określoną technikę określonemu typowi badań. Praktyka wykazuje, że do poznania postaw, sądów i opinii dobrze służą ankiety, wywiady do badania stosunków międzyludzkich - techniki socjometryczne, do poznania funkcjonowania instytucji czy placówek najlepiej służy analiza dokumentów. Bardziej szczegółowe badania wskazują, że np. w zakładzie pracy najodpowiedniejszą techniką jest ankieta, a na wsi wywiad ukryty nieformalny. Prowadzenie badań w środowisku wiejskim za pomocą wywiadu jawnego lub an-