PICT6110

202

v x *

Zmienna

Stosunek do religii

Zmienna

Aspiracje

życiowe

Wskaźniki

1.    Regularne wypełnianie praktyk religijnych

2.    Uznawanie nakazów i zakazów Kościoła

3.    Identyfikowanie się z głównymi prawdami wiary

4.    Kierowanie się w postępowaniu nakazami religii

Wskaźniki

1.    Plany dotyczące wykształcenia

2.    Wybór stanowiska zawodowego, kierównicze, wykonawcze

3.    Chęć uzyskania sławy w określonej

dziedzinie

4.    Stosunek do majątku i dóbr materialnych

5.    Sytuowanie własnej osoby na tle grupy

6.    Dla kogo chciałby być osobą znaczącą

Dla jednych zmiennych wyszukiwanie wskaźników jest łatwiejsze, dh inny ci trudniejsze i wymaga niekiedy sporego trudu. Najbardziej owocnym sposobem typologii wskaźników do zmiennych jest zapoznanie się z badaniami na podobne tematy, czyli z badaniami, które operowały p* dobnymi wskaźnikami. Oczywiście absolutnie obowiązującą postawą je* postawa krytyczna wobec stosowanych tu rozwiązali.

Na jedną jeszcze okoliczność pragnę zwrócić uwagę czytelnika. Jeśli* namysłem spojrzeć na sformułowane wskaźniki, wówczas widać wyraź-

., _lc po odpowiednich transformacjach gramatycznych i stylistycznych ⁿ''to prawic gotowe tworzywo kwestionariusza, czyli pytania, które trzeba bedzie tylk° odpowiednio ustrukturalizować. 1 to jest także wielki sens tego zabiegu- Gwarantuje on. że nic ważnego nic zostanie w kwestionariuszu pominięte-

₈ 9 8. Metody, techniki i narzędzia badawcze

Dotychczasowy przebieg naszego rozumowania w dużej mierze określa postępowanie w obecnej sytuacji. Przedmiot, cel badań, grupa badawcza to czynniki, które wymuszają na nas określone decyzje. Warto pamiętać. że wszelki schematyzm w rozstrzygnięciach warsztatowych nie służy dobrze wynikom badań. Metody choć są poklasyftkowane i zdefiniowane nie muszą występować w czystej laboratoryjnej formie. Techniki badawcze są owocniejsze, jeśli się wzajemnie sprawdzają i uzupełniają.

Nie chodzi tu jedynie o przygotowanie kwestionariusza czy arkusza obserwacji. Ten etap obejmuje przygotowanie całości warsztatu badawczego ze wszystkimi szczegółami koniecznymi do sprawnego prowadzenia badań. Rzeczą najistotniejszą jest wybór najbardziej właściwych technik pomiaru środowiska. Decyzja co do tego zależna jest od typu badań, celów badawczych zawartych w hipotezach łudzi, których mamy badać i zjawisk, jakie pragniemy poznać. Tak np. w badaniach terenowych preferuje się techniki werbalne, jak wywiad. Badania monograficzne częściej oparte są na analizach dokumentów'. Badania diagnostyczne uzyskują większą rzetelność przy zastosowaniu eksperymentu pedagogicznego, badania weryfikacyjne znowu najczęściej posługują się obserwacją, wreszcie badaniom teoretycznym najbogatszego materiału przysparzają badanie dokumentów' i metody historyczne.

Nie ma jednak reguł, według których można by przypisać określoną technikę określonemu typowi badań. Praktyka wykazuje, że do poznania postaw, sądów' i opinii dobrze służą ankiety, wywiady do badania stosunków międzyludzkich - techniki socjometryczne, do poznania funkcjonowania instytucji czy placówek najlepiej służy analiza dokumentów. Bardziej szczegółowe badania wskazują, że np. w zakładzie pracy najodpowiedniejsi techniką jest ankieta, a na wsi wywiad ukryty nieformalny. Prowadzenie badań w środowisku wiejskim za pomocą wywiadu jaw nego lub an-