293

rżeniu z bardzo dużą dokładnością, wielkości tego ruchu w funkcji zmiany temperatury. Przy pomiarze z jedną próbką (bez próbki odniesienia) otrzymany wykres dylatometryczny koryguje się o wielkość zmian elementu dociskającego próbkę (pręta sterującego), wykonanego z korundu (do niższych temperatur zazwyczaj z kwarcu). Element ten bezpośrednio kontaktuje się z ogrzewaną próbką i dlatego wraz ze wzrostem temperatury ulega zmianom dylatometrycznym. Najnowsze modele dylatometrów, jak już wspomniano, pozwalają rejestrować zmiany liniowe próbek w bardzo szerokim zakresie temperatur: od ujemnych (-160°C) do bardzo wysokich dodatnich (2400°C) i charakteryzują się dużą dokładnością pomiaru rzędu 0,01)J.m. Przykładowy model najnowszej generacji dylatometru różnicowego przedstawiono na rysunku 3.92.

Rys. 3.92. Stanowisko do badań dylatometrycznych

Przeprowadzenie pomiaru dylatometrycznego w pokazanym na rysunku 3.92 dylatome-trze polega na odpowiednim zaplanowaniu eksperymentu w obszarze takich danych jak długość próbki (do 50 mm) i program temperaturowy obejmujący fazy podgrzewania i studzenia badanej próbki, z uwzględnieniem wymaganej szybkości oraz fazy przetrzymywania w zadanej temperaturze przez określony czas. Precyzyjne zaprogramowanie eksperymentu zawsze powinno symulować warunki przemysłowe wypalanego materiału, bowiem metoda dylatometryczna daje pełny obraz zachodzących w materiale przemian fizykochemicznych i to podczas trwania całego procesu wypalania.

Dodatkowe czynności dla przeprowadzenia pomiaru wymagają:

-    przygotowania próbki o ściśle znanej długości (zmierzonej suwmiarką lub śrubą mikrometryczną z dokładnością do 0,01mm), tj. o wymiarach zbliżonych do próbki odniesienia;

-    wykonania pomiaru z dwiema jednakowymi próbkami odniesienia, celem opracowania poprawek korekcyjnych do pomiarów z próbkami o nieznanych właściwościach dylatometrycznych. W tym celu długość próbek odniesienia i próbek badanych musi być do siebie bardzo zbliżona, a program grzewczy identyczny;

-    wykonania pomiaru właściwego z badaną próbką i próbką odniesienia.

Wprowadzenie danych identyfikacyjnych o badanej próbce do programu komputerowego, wybranie programu grzewczego, właściwy kontakt próbek z układem pomiarowo-rejestrującym oraz włączenie obiegu wody muszą być zawsze spełnione, gdyż w przeciwnym razie oprogramowanie komputerowe nie uruchomi pracy dylatometru. W trakcie trwania pomiaru, zapisywane są na dysku uzyskiwane dane, które później mogą być przetwarzane.

Schemat układu pomiarowego przedstawiono na rysunku 3.93.

293