295

poszerzają się jednakowo we wszystkich kierunkach, to jego tekstura nie ulegnie zmianie, zaś krzywa podgrzewania jest identyczna z krzywą studzenia (rys. 3.95).

Rys. 3.95. Zmiany wymiarów próbek w czasie ogrzewania i studzenia: a) dla ciał izotropowych, b) dla ciał anizotropowych

W przypadku gdy ciało stanowi agregat ziaren termicznie anizotropowych, to wówczas w czasie ogrzewania następuje przegrupowywanie ziaren oraz tworzenie się spękań. Krzywa dylatometryczna takiego ciała wykazuje inny bieg w czasie ogrzewania i inny w czasie studzenia (rys. 3.95). Zmiany tekstury pod wpływem ogrzewania mają szczególne znaczenie w przypadku materiałów porowatych. Rozszerzalność ciała, w którym fazą ciągłą jest faza stała, zawierająca szereg odizolowanych od siebie porów, jest taka sama jak rozszerzalność ciała bez porów. Liczba, kształt oraz wielkość porów nie mają tutaj znaczenia. Gdy zaś materiałem jest ciało, w którym fazę ciągłą stanowią pory, trudno jest przewidzieć, czy rozszerzalność takiej próbki będzie odpowiadała rzeczywistej rozszerzalności badanego ciała z uwagi na zdolność do poślizgu ziaren w czasie ich rozszerzania się.

Odcinki wykresów dylatometrycznych w wyższych temperaturach często odzwierciedlają reakcje chemiczne zachodzące między ziarnami. Składniki ciał mogą pod wpływem ogrzewania reagować ze sobą, dając nowe związki, którym często towarzyszą zmiany wymiarów. Także przemiany fazowe i tworzenie się fazy ciekłej prowadzą do zmian liniowych ciała. Dopóki lepkość fazy ciekłej jest dostatecznie duża, rozszerzalność przenosi się z ziarna na ziarno. Gdy lepkość staje się niska, każde ziarno zostaje mechanicznie odseparowane i rozszerzalność ustaje. Zjawiskom spiekania również towarzyszą silne zmiany wymiarów, wyrażające się skurczem.

KRZYWE DYLATOMETRYCZNE PODSTAWOWYCH MINERAŁÓW ILASTYCH

I NIEILASTYCH ORAZ MAS CERAMICZNYCH

Wartość współczynnika a ciał stałych w temperaturach dodatnich może być stała lub zmieniać się w różnych przedziałach temperaturowych. 1 tak np. wykres a j{T) korundu, z którego są wykonane niektóre elementy dylatometrów, jest zbliżony do prostoliniowego, zaś dla miedzi - prostoliniowy. Dla innych ciał zmiany wymiarów są nieregularne (ciała anizotropowe) bądź skokowe (np. przemiany polimorficzne kwarcu). Czyste minerały ilaste (np. kaolinit) oraz surowce ilaste zbudowane z minerałów ilastych, podczas ogrzewania, wykazują zarówno rozszerzalność, jak i skurczliwość.

295