332

331

Jeżeli jeden ze wskazanych elementów jest elementem odniesienia, to zamiast strzałki stosuje się trójkąt równoboczny (tabl. 9.1, 9.3 - poz. 6, 7, 8, 9...). Oznaczanie elementów odniesienia szerzej omówiono w dalszej części rozdziału (rys. 9.5, 9.6).

W przypadku trudności z wykreśleniem linii odniesienia bezpośrednio łączących ramkę z rzutem zapis tolerancji można rozdzielić, pomijając część linii odniesienia. Jeden z elementów tolerowanych należy wówczas oznaczyć wielką literą alfabetu, umieszczoną w oddzielnej ramce, i powtórzyć ją na końcu zapisu tolerancji (tabl. 9.3, poz. 6.3). W zapisie rozdzielonym zarys lub powierzchnia, które stanowią element odniesienia tolerancji położenia, muszą być opisane literą (tabl. 9.3, poz. 6.3, 7.3, 10.2, 11...).

Linie odniesienia zapisu tolerancji kształtu i położenia powierzchni lub jej zarysu nie mogą stanowić przedłużenia linii wymiarowych (rys. 9.2a). Natomiast gdy tolerancja dotyczy osi lub płaszczyzny symetrii, linie odniesienia muszą znajdować się na przedłużeniu odpowiednich linii wymiarowych (tabl. 9.3, poz. 1.3, 1.4). W tym ostatnim przypadku grot lub trójkąt linii odniesienia mogą zastąpić jeden z zewnętrznych grotów linii wymiarowej (tabl. 9.3, poz. 1.3, 6.3).

Jeżeli oznaczenia tolerancji kształtu lub położenia osi czy płaszczyzny symetrii nie można umieścić przy wymiarze, np. z braku miejsca albo niezgodności płaszczyzny pomiaru odchyłki położenia lub kształtu z kierunkiem wymiaru, to samą linię wymiarową należy powtórzyć w innym miejscu (rzucie) i dopiero tam umieścić oznaczenie tolerancji (tabl. 9.3, poz. 6.3).

a)

Rys. 9.2. Uproszczenia w zapisie tolerancji kształtu i położenia; a) wspólna linia odniesienia, b) powtarzający się rodzaj tolerancji, d) jednakowy rodzaj tolerancji