338,339

338 Teorie llteiąl

tycznych uznanych następnie za poststrukturalistyczne pnjuwlhfl wym momencie rozwoju tak zwanego wysokiego struktm ullrnM (manifest szkoły narratologicznej) w 1966 roku.

Z obecnej perspektywy widać też dobrze, że poststruktui uli/m | leż mocno zakorzenionym w szeroko zakrojonym projekcie i 1 > 1 y| tradycji filozoficznej, co wychodzącym naprzeciw aktualnym pifld ka literackiego. W tym pierwszym aspekcie stal się jednym f nurtów postmoderny (ponowoczesności), w drugim wszedł m związki z postmodernizmem.

1. Poststrukturalizm i postmodernizm

Czy poststrukturalizm jest tym samym co postmodernizm?

Nie oznacza to jednak, że poststrukturalizm to dokładnie to Rum nizm, choć tendencje do takiego utożsamiania są równie pr/eWM Jeśli termin „postmodernizm” stosować ściśle - czyli na oznactj wych tendencji we współczesnej kulturze (zwłaszcza w sztuce), | szeroko rozumianym modernizmie¹²⁰, które wypracowały nvv<>|i| żonej relacji do dziedzictwa modernistycznego, a zatem popi /oi gację założeń tak zwanego wysokiego modernizmu i rozmaite | (kontynuację, przetworzenie, radykalizację itp.) wybranych olfl awangardowej (zwłaszcza futuryzmu, dadaizmu, surrealizmu it|i, turalizm wiąże się z zagadnieniami zupełnie innego rodzaju, I >M hstów najistotniejsze stają się na przykład kwestie statusu t pl i ontologicznego teorii literatury i wiedzy o literaturze (ich ilu czych i językowych)'²¹. Chociaż więc początkowe, wyraźne j postmoderny (ponowoczesności), postmodernizmu, jak i wic turalizmu datuje się mniej więcej na ten sam okres: lata 19M1 (jeśli respektować poczynione powyżej rozróżnienia) oprócz W występują też istotne różnice.

Różnice

Erotyzacja

języka

W stosunku do postmodernizmu (zwłaszcza literackiego) | zdaje się zjawiskiem tylko w pewnym zakresie paralelnym. Po pll^l gi na to, że dla niektórych z ważniejszych tez poststruktui uli 1 ratury (na przykład idei intertekstualności) można znaleźć oiipi wencjach postmodernistycznej prozy (zwłaszcza tej, która rc iii / domych zapożyczeń, cytowania, pastiszy, kolaży itp.). Po tli ug|i intensywną obecność ducha eklektyzmu oraz tendencji do me nia granic pomiędzy rozmaitymi typami dyskursów, erotyzm jl | no w sztuce, jak i w teorii sztuki. Z kolei ze względu na silne ficzne (a także na fakt, że najważniejsi myśliciele zaliczani (lo

truś I

Czyli formacji artystyczno-kulturowej liczonej od schyłku XIX wieku pi dziesiąte, z główną fazą w latach 1910-1930.

Zoh. na ten temat zwłaszcza R. Nycz, Nicowanie teorii, | w: | ulem,

of>. ci/.

Hi jn/ykład Derrida czy Foucault - byli filozofami) bliższy jest

■ttlii raczej klimatowi intelektualnemu postmoderny (ponowo-

Im ili/m i ponowoczesność

BWm zcsności”określa się na ogół przemiany w myśli filozoficznej, Czym jest poni

woczesność?

Mi l, u zwłaszcza racjonalizmu oświeceniowego. Stąd też wielo- nowoczesnoś pne doniosłe (a nawet „między-epokowe”) znaczenie przełomu

B Jrni krytyczny stosunek do tradycji nowoczesnej, a w szczególni Iwa oświecenia¹²³. W związku z tym poststrukturalizm uznać )|l / 11 i nplcmentarnych nurtów postmoderny, zwłaszcza że wspól-pltli in wszelkich zjawisk objętych nazwą „poststrukturalizm” by-jyilia i złożona postawa krytyczna nie tylko wobec samego struk-1 piw mc / wobec całego nowoczesnego paradygmatu wiedzy hu-^■gc/ególności zaś wobec tradycyjnych modeli filozofii i wiedzy piulhii ukturaliści stali wszak na stanowisku, że teoria strukturalni za w jej późnej francuskiej kulminacji z drugiej połowy lat Jh) była nic tylko najdoskonalszym wcieleniem myśli nowocze-y ) kulminacją i ukoronowaniem. Poststrukturalizm można więc Pwl/|ę programu samego strukturalizmu, co - jednocześnie i dzię-fli ze sposobów podjęcia krytycznej analizy myślowego dziedzic- Krytyka

fy« zucgo, pojmowanego jako otwieranie się humanistyki na zu-Jlnyiłlcnia i możliwość pojawienia się nowej formacji intelektu-Hąecj swoją specyfikę w negatywnym kontekście tradycji no-

plnuć uczestniczenia w krytycznym przedsięwzięciu ponowo-WtyuruliM i poddali więc również gruntownej rewizji główne wy-■pwm /esnej: prymat rozumu (pretensje do legitymizacji i tota-Wladi n i), koncepcję „mocnego” podmiotu i jego dążenie do lata I zwłaszcza „technicyzację”pojmowaną na modłę 1 Icideg Dr fi ilościowe) systemy filozoficzne oraz metanarracje mające jMillu 11 cle ,i 1.1 vwnost i ludzkiej, a także rezultaty wiedzy nauko-

M* |iuilki<)lllć, 7.c ilu rozróżnienia postmoderny (ponowoczesności) i post-Jilila nu tylko laki, ze zarowno na gruncie języka francuskiego, jak i języ-t fiunici kiego istnieją również osobne nazwy (odpowiednio: pottmo-pi»lmo<lcniity - postmoJernism, PostmoJrme PottmoJtrnismus),

■|» li.....Im ......u lo/oi ko u t e k .ty minii ma. zarowno w aspekcie cbro-

||l |.ill I poilili niowyiii poslinoderny należy rozpatrywać w konleksi ie model

.....    i nizin zaś - w odniesieniu do modernizmu.

Jlllllli l wlyi i'| od uiiiod/m Światopoglądu otlwie.eniowrgo w XVIII wieku po póz Hpthl>"C|0 luli np od Śmierci Karle/jiis/u w ifięo roku mniej więcej do koóra