Magazyn64201

338

KONJUNKTURA

swoje rezerwy płynne, następuje wzrost szybkości obiegu pieniężnego i wkładów bankowych, odbywa się generalny proces detezauryzacji. Wszystkie te zjawiska kumulacyjnie wzmagają procesy ożywienia.

8. Harmonja inwestycyjna. Wszelkie inwestycje, pośrednie lub bezpośrednie, służą do produkcji dóbr i usług konsumcyjnych. Musi więc istnieć określony stosunek pomiędzy wzrostem inwestycji a wzrostem wydatków konsumcyjnych. Społeczeństwo, stale zwiększając stopę oszczędzania, celem uruchomienia nowych inwestycyj, natrafia wkońcu na granicę wzrostu inwestycyj w postaci braku nabywców na wytwarzane dobra i usługi konsumcyjne. Z tego powodu możnaby wyprowadzić prawo harmonijnego stosunku pomiędzy stopą oszczędzania a stopą konsumcji (por. Oskar Lange: The Ratę of Interest and the Optimum Propensity to Consume — „Economica“, luty 1938 r.), lecz prócz harmonji pomiędzy inwestycjami a konsumcją, można również mówić o harmonji między inwestycyjnej. Konieczność przygotowania inwestycyj t. zw. jednorazowych (np. budowa wielkich linij kolejowych, zakładów obrony krajowej i t. p.) lub jednostronne forsowanie pewnego typu inwestycyj, np. budownictwa mieszkaniowego, wymaga uruchomienia aparatu wytwórczego, niezbędnego dla realizacji programu inwestycyj jednorazowych lub wzmożonego ruchu budowlanego. Po ukończeniu kampanji inwestycyjnej, pozostaje powiększony aparat wytwórczy, uruchomiony poprzednio dla przeprowadzenia inwestycji. Istnienie przez dłuższy czas jednostronnie skierowanych zamówień inwestycji wywołuje dyslokację w aparacie wytwórczym, produkującym dobra i urządzenia inwestycyjne. Musi to wywołać reakcję w postaci niezatrudnienia pewnej części sił wytwórczych, a więc niewypłacalności, braku rentowności i t. p.

Można sobie wyobrazić np., że celem pobudzenia k. uruchomiono znaczny ruch budowlany, forsując naprzykład budowę małych mieszkań. Załóżmy, iz po paru latach popyt na małe mieszkania zostanie w ten sposób nasycony. Ponieważ jednak ruch budowlany był skupiony na odcinku paru lat, a do jego zrealizowania musiano rozszerzyć zdolność wytwórczą przemysłów, wytwarzających aparaty i instalacje budowlane, przeto po ukończeniu kampanji budowlanej okaże się, iż zdolność wytwórcza w przemyśle przygotowawczym jest nadmiernie rozszerzona. Czynnik powyższy, związany z budową inwestycyj jednorazowych, wymagający dla swego uruchomienia dużego aparatu przygotowawczego, może przerwać dalszy wzrost ożywienia, ewent. wzmocnić momenty, hamujące dalszy rozwój ożywienia.

Wprawdzie wszelkie inwestycje służą ostatecznie do produkcji dóbr konsumcyjnych, lecz nie czynią tego bezpośrednio. Inwestycje uruchomia się często dla budowy nowych inwestycyj.

Łatwo sobie wyobrazić, że między temi pośredniemi etapami inwestycyj nemi powinna istnieć harmonja. Brak tej harmonji oznacza przeinwestowanie pionowe. Produkcja każdego etapu inwestycyjnego jest przygotowana dla etapu następnego. Wypadki przeinwestowania pionowego zdarzają się oczywiście stale w procesie rozwoju gospodarczego. Działają one jako czynnik przerywający ożywienie jedynie wówczas kiedy wywołują znaczną niewypłacalność, powodując w ten sposób lawinę deflacyjną.

9. Koniunktura a stosunki z zagranicą.

W tym zakresie działają czynniki następujące: a) ruch kredytów i kapitałów, b) bilans handlowy, c) ceny rynku światowego oraz kursy dewiz.

Ad a) Przypływ kredytów i kapitałów zagranicznych oznacza wzrost zapasów złota lub dewiz. Wzrost zapasów złota lub dewiz umożliwia ekspansję kredytową systemu bankowego. Ruch inwestycyjny, sfinansowany ekspansją kredytową, musi wywołać wzrost importu surowców, półfabrykatów, narzędzi pracy i dóbr konsumcyjnych. W krajach niedorozwiniętych ekonomicznie, korelacja pomiędzy natężeniem ruchu inwestycyjnego a importem surowców i narzędzi pracy jest wysoce pozytywna. W krajach obficie zaopatrzonych w surowce i kapitały rzeczowe, wzrost k. wywoła raczej wzrost importu dóbr konsumcyjnych. W krajach dlużniczych, przypływ kredytów i kapitałów zagranicznych umożliwi sfinansowanie importu surowców oraz urządzeń wytwórczych. Kraje dłużnicze mają z tego powodu ujemny bilans handlowy w okresie dobrej k., który jest zazwyczaj jednocześnie okresem zadłużenia się krajów dlużniczych.

Ad b) Każdy wzrost normalnego eksportu (o ile eksport ten nie jest okupiony