5820573938

6

Wincenty Myszor

skiej śmierci biskupa Lyonu Potinosa, jego następcy¹. Za pontyfikatu papieża Wiktora (189-198) Ireneusz interweniował w sporze o datę Wielkanocy. Prosił papieża o cierpliwość wobec postawy biskupów Małej Azji, którzy mieli inne zdanie na temat świętowanie paschy². W tej sprawie pisał także listy do innych biskupów. Wcześniej interweniował także w sprawie sporu o montanizm, który jako człowiekowi z Małej Azji dobrze mu był znany. Euzebiusz odnotował także list do niejakiego Florinusa, gnostyka i zwolennika walentynian, przebywającego w Rzymie, a którego Ireneusz znał jeszcze jako gorliwego ucznia Polikarpa w Małej Azji³. Wszystkie informacje, które podał Euzebiusz z Cezarei, które zresztą zaczerpnął z dzieł Ireneusza, sprowadzają się do tego, co podaliśmy. Pierwsza wzmianka o śmierci męczeńskiej Ireneusza pochodzi z okresu późniejszego, od Hieronima⁴. Przyjmuje się, że Ireneusz umarł około roku 200.

Dzieła i poglądy Ireneusza wiążą się z jego losami. Euzebiusz z Cezarei odnotował kilka dzieł Ireneusza, ale w całości zachowały się tylko dwa: Zdemaskowanie i odparcie fałszywej gnozy (w całości w łacińskim tłumaczeniu jako Adversus haereses) oraz Wykład nauki apostolskiej (w tłumaczeniu ormiańskim), znane pod greckim tytułem jako Epideixis tou apostolikou kerygmatos (łaciński tytuł : Demonstratio praedicationis apostołicae). Podstawowym dziełem Ireneusza jest jego polemika z gno-stycyzmem, Adversus haereses. Była to pierwsza odpowiedź Kościoła na wezwanie gnozy, która w II wieku była jeszcze nauczaniem wewnątrz -kościelnym. Ireneusz pierwszy zorientował się, że poglądy gnostyków wprawdzie dotyczy istotnych zagadnień teologicznych, jednak rozmijają się z tym, co sam nazywał tradycja apostolską, reguły wiary, nauczaniem apostolskim. Miał większe od innych wyczucie dla tego, co stanowiło tradycję, także tradycję kościelnego nauczania. Tu z pewnością ujawniły się także jego związki z teologią małoazjatycką. W Małej Azji, w II wieku przechowywano w kościelnym nauczaniu tradycyjny, żeby nie powiedzieć konserwatywny model przekazu wiary. Dzieło przeciw fałszywej gnozie dostarcza bardzo wiele informacji na temat sytuacji duchowej i intelektualnej II wieku. Ukazuje w jakich warunkach kościelne nauczanie musiało docierać do umysłów ludzi wykształconych i miej wykształconych. A poglądy chrześcijan nie były wówczas jednolite. Obok gnostycyzmu,

1

   Por. Euzebiusz, Historia Kościelna (= Historia Ecclesiastica = HE) V, 5, 8.

2

   Por. Euzebiusz, HE V, 24.

3

   Por. Euzebiusz, HE V, 20.

4

   IzKom 17, 64.