400,401

400

Teorie litei ului'»

■ BADANIA KOHIKI I llluM

Dl Es) - najwcześniej (Ju> iv ląf dziesiątych) wyodrębnili minizmu akademii klegi na przede wszystkim n>i UM wszelkiej możliwej wl«d*y (f z rozmaitych dyscypllu) illlUfl cji kobiet w historii, loiltnrH łecznym, politycznym Ilu, m cyficznie kobiecych duśtMF jów kobiet. Podstawowy |||j kobiecych (w przed włada genderowych - (i'en,Itr goria„kobiecości". IhuliiiiM również na próbach olur4|f kobiecości oraz pr/emMnf wania w historii Itp,

cone kobietom, Naomi Wiesstein wykładała historię kobiet w Chicago, Anette Baxter zaś — w Barnard College w Nowym Jorku. Dopiero w latach siedemdziesiątych Komisja ds. Statusu Kobiet przy Modem Language Assodation of America (MLAA) uznała badania feministyczne (Fermie Studies) za pełnoprawny kurs akademicki'⁷. Zaowocowało to eksplozją prac badawczych otwierających zupełnie nowe perspektywy interpretacyjne.

Badaczki feminizmu w USA i w Anglii

Odmienność

pisarstwa

kobiecego

Na gruncie feminizmu akademickiego zaczęły rozwijać się rozmaite nurty badań feministycznych, teorii feministycznej i feministycznej krytyki literackiej. Począwszy od połowy lat sześćdziesiątych, badaczki i pisarki feministyczne w Stanach Zjednoczonych, a także w Wielkiej Brytanii, między luń na już Kate Millett oraz K.M. Rogers, Mary Ellmann, M.U . I iclig' Rich,T. Olsen, Gayatri Chakravorthy Spivak (ur. 1942), lim >• 1947),Torii Moi, Ellen Moers, Mary Dały, Elaine Showuliei (u; Kolodny, Susan Griffin, Nancy Chodorow, Sandra M. GUbn 1 1 dith Fetterley, dokonywały skrupulatnych analiz wizerunków kd glo-amerykańskiej, opisywały psychologiczne konstrukcje k< '1 >lrc ty patriarchalne dominujące w literaturze. Nawiązując do / bię Beauvoir (przetłumaczonej na język angielski w 1953 roku), nr Virginii Woolf (która stała się główną prekursorką i pattonł fali”feminizmu)'⁸ - badaczki te ujawniały hierarchiczną M ruktuf w społeczeństwach i kulturze zachodniej. Wykazywały takżo pisarstwa kobiecego i wydobywały z niepamięci twórczość plr na margines, a nierzadko całkowicie zapomnianych. Prycpro:' latne badania języka - zwłaszcza z punktu widzenia andiocent cji językowych (na przykład Bóg, filozof, podmiot) - i niuiUtr dla utrwalania stereotypów kulturowych. Przekonywały rów

Pierwszy oficjalnie zaakceptowany program Womens Stu,hu in/poi f cie w San Dicgo w 1970 roku.

Szczególnie inspirujące stały się tu takie teksty Woolf juk: łkAirMUj gwinee( 1938).We Własnym pokoju Woolf analizowała m.in ymiujif cając uwagę na istotne ograniczenia, z jakimi spotykają się pin / ą> c luf swoją płeć. W Trzech gwineach - książce skonstruowanej w fiu lilia IM sty - Woolf występowała przeciwko wojnie jako wytworowi cywili Książka ta podejmowała również problem różnic w psychice kobiety | rych wynikają odmienne systemy wartości i światopoglądy, lunę waŚlW znakomita Pani Dal/oway (1922), Do latarni morskiej (1927) c/y < h/auJĘU tujące nurt kobiecy w modernizmie, przyniosły również krytykę n^||mlMWQfV turze oraz istotne inspiracje dla krytyki spod znaku grinlei nmi/m

IHVl YKA - termin wprowadzo-» I litinc Showalter w 1979 roku. krytyki feministycznej, która ■i Nli, w drugiej fazie „drugiej fa Btinim (okoio połowy lat siedem-Bja li), świadomie rezygnująca z re Jpoiu im r/c\v. afirmatywnego bada-■tą fi' /uytli właściwości kobiecego analizowania kobiecej tradycji doświadczeń kobiecych.

zmiany tych tradycyjnych i uznawanych za oczywiste form nazewnicznych, w których zachowały się wyraźne ślady męskiej dominacji (słynny postulat zamiany słowa history na herstory'⁹). Rozmaite odmiany krytyki feministycznej (antropologiczne, społeczne, epistemo-logiczne, kulturowe itp.) przyjmujące perspektywę płci nieobecną dotąd w dyskursach humanistycznych przyniosły nowe, bardzo interesujące analizy li-

.......nu literackiego i wiedzy o literaturze, historii (i jej pisania z per-

Lwiclkich” i „walecznych” mężczyzn), filozofii (zdominowanej fallogo-flli, męską epistemologią i metodologią poznania naukowego), a także

1 hu A - metaforyczna idea łgfón /ego i styl krytyki temini-■Mpiup. miiwany przez Nancy K. Młolrmice z hyfologią Rolanda | Mi ralbra tkania pajęczej sie-jity pin,u ki jako pajęc/.ycy pod-Jfll.il 1 nilny związek pisarek z tka-Ule tekstami, a także nazna-li Ir kul ów własną cielesnością. | uli, zarówno do metafory pall, | a I' i .I" nulu A i ;h lnic, kon-br (wracała także uwagę na ' lin/om i kobiecej zacieranie Igo przez mężczyzn dystan-rlrm cotlzicnnym i twórczo-rdiiloili lą i eksccntrycznością Mgo Koncepcja ta odegrała ^■fnlę jako element kryty-fgn dla męskiego sposobu my-llliu podmiotu i przedmiotu liodnii'1

wielu innych dyscyplin i całej kultury zachodniej podporządkowanej perspektywie białych heteroseksualnych mężczyzn. Obecnie badania kobiece (Womens Studies)¹⁰ uznaje się często za najszerszą kategorię obejmującą wszystkie odmiany feminizmu akademickiego -historii, teorii i krytyki feministycznej.

.. ------, —--------Chronologicznie pierwsze skoncentro-

■ lię /.ifówno do metafor)' pa- wały się na odtworzeniu historii kobiet,

ich roli w dziejach i kulturze oraz polityce i stworzyły podstawy do krytyki feministycznej i tak zwanych Gender Sfu-dies (badań genderowych)”. Krytyka feministyczna, która wyodrębniła się na gruncie badań kobiecych, przyniosła nowe interpretacje, i to zarówno literatury tworzonej przez kobiety, jak i literatury w ogóle, ale czytanej na nowo z feministycznej perspektywy.

loczywiście anegdotyczny, niemniej stawka tej zamiany była poważniejsza, "łwlcin w tym wypadku również o opisanie historii kobiet - o stworzenie ller-/• golowej dokumentacji aktywności kobiet w przeszłości, która na ogól sta-Hnosowr wątki syntez historycznych tworzonych przez mężczyzn (his-storia) ||in temat: J. Ncstic, Living with Hentory, | w:] Women-Identified Women, red. pUmici, pr/edm.J. Schwarz, Pało Alto 1984.

liimlnologią, studiami kobiet, badaniami kobiecymi itp.

do, A. Ayllóska, Szczecin aoot,

Hentory

Gender Sfi

(łtolu| wprowadza istotne rozróżnienie, według którego podstawową kategorią Ulndlów kobiecych były kategorie „kobiety" i „kobiecości”, zaś podstawową ka Bą lnu Im |/iiiidamwych stała się kategoria „pici"- zoli. B, Choluj, Womens Studies u (len Kś. I wij* fsrts/omti- l'i re/om wieku tr kuhunt kulliini >1,1 />/ :e/nmie snekoir, red..