42 43

moczu żółta lub żółtozielona nasuwają na myśl chorobę przebiegającą z żółtaczką. Barwa opłuczyn mięsnych, także czerwona i brunatnoczerwona, świadczy o dużym krwiomoczu — objawie o bardzo doniosłym znaczeniu, spostrzeganym w wielu chorobach narządu moczowego oraz w skazach krwotocznych.

Zabarwienie moczu może ulegać zmianom pod wpływem diety oraz leków (np. na różowe po spożyciu buraków lub przyjęciu antypiryny; na niebiesko po zaryciu błękitu metylenowego).

Świeży mocz o zapachu amoniaku świadczy o rozkładzie moczu w drogach moczowych.

DOLEGLIWOŚCI W ZAKRESIE NARZĄDU RUCHU

Dolegliwości w zakresie narządu ruchu polegają na bólach w stawach, w kościach, mięśniach i na ograniczeniu ruchomości czynnej, lub też biernej.

Ostre bóle stawowe, przebiegające z obrzmieniem stawów, zaczerwienieniem, uczuciem żaru w okolicy zajętych stawów, lotnością zajęcia poszczególnych stawów i gorączką o torze zwalniającym, nasuwają na myśl ostrą gorączkę reumatyczną.

Ostre bóle stawowe, głównie w stawach dużych palców nóg, są znamienne dla dny. Bardzo silne bóle przeważnie w jednym stawie kolanowym nasuwają na myśl zakażenie gonokokowe.

W ostrych chorobach zakaźnych (płonica, posocznica i in.), w zapaleniu migdałków podniebiennych chorzy dość często uskarżają się na bóle w stawach (arthralgia), którym mogą nie towarzyszyć zmiany przedmiotowe w ich zakresie.

Zakażenie gruźlicze najczęściej dotyczy jednego stawu, przy czym często w obrębie stawu stwierdza się przetoki.

Nie tak silne są bóle w przewlekłych chorobach stawów. Przyczyną bólów w dolnych kończynach nieraz bywa stopa plaska (pes planus).

Bole mięśniowe nasilają się podczas ruchów. Bóle mogą przebiegać z gorączką i są wtedy znamienne dla pewnych chorób. Grypę np. cechują bóle ciągnące w kończynach i w plecach, ospę — silne bóle w okolicy lędźwiowej, dur powrotny — bóle w łydkach. Bóle mięśniowe bez gorączki spostrzega się u osób osłabionych i niedokrwistych, a wykonujących dużą pracę mięśniową. Bóle w okolicy lędźwiowej występują w postrzale (lumbago).

Trudne do określenia bóle kończyn, pojawiające się w spoczynku, a znikające po ruchach cechują zespół niespokojnych nóg (restless-legs syndrome).

DOLEGLIWOŚCI W ZAKRESIE SKÓRY I TKANKI PODSKÓRNEJ

Niektóre z dolegliwości w zakresie skóry i tkanki podskórnej są jednocześnie objawami przedmiotowymi. Omówię je w rozdziale o badaniu przedmiotowym, tutaj zaś będzie mowa jedynie o swędzeniu skóry i zaburzeniach odżywienia. Swędzenie skóry (pruritus cutis) dokucza osobom, które nie dbają o czystość

osobistą, prócz tego nieraz starcom wskutek zaburzenia odżywiania skóry, chorym na cukrzycę, na przewlekłą mocznicę, na skazę dnawą i na choroby przebiegające z żółtaczką. Na swędzenie skóry niekiedy uskarżają się chorzy na raka żołądka oraz ziarnicę złośliwą, często już w początkowym okresie tej choroby. Swędzenie skóry jest częstą skargą w chorobach skóry, a w świerzbie i świerzbiączce jest ono szczególnie dokuczliwe. Swędzenie skóry może być pochodzenia alergicznego. Wysypki pochodzenia kiłowego nie wywołują swędzenia.

Zaburzenie odżywiania. W razie zaburzenia odżywienia należy dążyć do ustalenia, od jakiego czasu chory chudnie, czy też tyje, ile stracił, czy też przybył na masie ciała, jaka jest tego przyczyna, czy się leczył i z jakim skutkiem oraz czy rodzice i najbliższe rodzeństwo są otyli.

DOLEGLIWOŚCI W ZAKRESIE NARZĄDU PŁCIOWEGO

Mężczyźni najczęściej zgłaszają się ze skargami na niemoc płciową i przedwczesny wytrysk nasienia oraz na uczucie silnego osłabienia po stosunku płciowym, kobiety zaś — na zaburzenia miesiączkowania, upławy i bóle w dole brzucha, nadto w cukrzycy i w marskości sromu (kraurosis vulvae) na uporczywe swędzenie części rodnych.

Wśród mężczyzn dolegliwości dotyczą przeważnie osób neuropatycznych, bądź też wyczerpanych warunkami życia, nadmierną pracą, wyniszczającą chorobą itp.

U kobiet należy ustalić, czy miesiączki przebiegają prawidłowo, od kiedy się zaczęły i ewentualnie zakończyły, jak długo trwa okres i kiedy ostatnio się pojawił; czy były poronienia i jakie, ile było ciąż donoszonych i czy rodziły się — charakterystyczne dla cukrzycy — noworodki o dużej masie ciała.

U osób, które utrzymywały stosunki z licznymi partnerami, zwłaszcza u homoseksualistów, należy wyjaśnić, czy używały one prezerwatyw (AIDS!).

DOLEGLIWOŚCI W ZAKRESIE UKŁADU NERWOWEGO I NARZĄDÓW ZMYSŁÓW

Dolegliwości te szczegółowo omawia się w podręcznikach specjalnych. Tutaj poruszę jedynie niektóre z nich.

Zaburzenia czucia (paraesthesia), objawiające się uczuciem drętwienia, mrowienia, ziębnięcia itp. w kończynach, są przedmiotem skarg u chorych w niedokrwistości złośliwej, w chorobie Raynauda, w zarostowych zmianach tętnic i tętniczek oraz w chorobach układu nerwowego obwodowego i ośrodkowego.

Osłabienie wzroku występuje w chorobie nadciśnieniowej, w marskości nerek wywołującej zmiany na dnie oczu, w cukrzycy w związku z zaćmą, w chorobach ośrodkowego układu nerwowego (wiąd rdzenia, guzy i inne sprawy

43