424,425

424

Teorie litcrulithl

Polityczny wymiar feminizmu

Powrót do rewizjonizmu

Owa nurty

ska jest również obecnie wielu badaczkom amerykańskim - zwlu - .•. #■ re reprezentują perspektywę kobiet kolorowych lub należących do u| etnicznych®⁴, a także krytyczkom związanym z dekonstrukcjonl/tfli przykład Barbara Johnson, między innymi autorka książki pod tylnia ofDifference (1987), czy Gayatri Chakravorty Spivak, autorka wydm mym roku książki pod tytułem In Other Worlds: Essays in Cu/tuhiłK równo Johnson, jak i Spivak skutecznie znajdowały kompromis mięt tualnym dyskursem akademickim a rzeczywistym zaangażował nym®⁵. Poddając dekonstrukcji hierarchiczne opozycje tworząc* |i układów społeczno-kulmrowych (relacji centrów i marginesów, swtłf silniejszych i słabszych itp.), feministki amerykańskie bardzo mnriid ły się do kontekstów kulturowych i społecznych, a najistotnltjflH w tym wypadku aspekt interwencyjny podejmowanych pr/.ez nic nnf ny wymiar feminizmu podkreślała także Torii Moi, autorka »l)ir Sexual/ Textual Politics: Feminist Literary Tbeory, będącej międtyj tyczną analizą feminizmu francuskiego i niektórych odmian tnrtM kańskiego - a zwłaszcza ich obojętności wobec kwestii społecznyjff perspektywy historycznej⁸⁶. Torii Moi zresztą dość sceptycznie W także o krytyce feministycznej spod znaku Showalter.Tego rodzaju., dawcze i interpretacyjne mogły, jej zdaniem, spełnić jedynie Inni cze, przyczyniając się do zmiany wielu stereotypów na temat lo >hl za najważniejsze zadanie feminizmu — także i obecnie - uznti niesprawiedliwych, nadal istniejących struktur dominacji i wŁul/y wpisanych w teksty literackie i literaturoznawcze. W ten gpoNoh ną orientację polityczną - krytyka feministyczna wróciła do n-wl ciąż na innych zasadach niż we wczesnej fazie swojego rozwoju*'

Nie da się również ukryć, że mimo bogatej już tradycji i ogromu feminizmu w teorii literatury XX wieku dwa współistniejące < iho rozumienia krytyki i teorii feministycznej - jako dyskursu nr (emancypacyjnego, politycznego itp.) bądź afirmatywnego, naurf pracowywanie nowych języków opisu kobiecego doświadcz,Mjl w kulturze - obowiązują także i dziś. Są to więc albo dyskursy, k ją się z nierównością, albo też takie, które kultywują różnicę i ió(

Perspektywy te dosz.ly zwłaszcza do głosu w „trzeciej fali" feminizmu (^r feminizmem), kiedy to badaczki feministyczne zaczęły przekj ac z ar wąf. rzuconą feminizmowi przez białe kobiety.

Zob. na ten temat np. C. Kapłan, Feminist Literary Critieitm, | w: | / <i, yrr and Criticism, red. M. Coylc, P. Garsidc.M. Kclsallj. Pcck, London 1 'iMłąl 759, a także V.B. Lcltch, French Psycboana/ytical Tbeory: I.Writme /emlUf^

J »0.    d_

'I'. Moi, Sexuat /Textua/ l'oli lii: Fe mirtu! Literat y I lutni y, I ondon NliWnH Zob. Feminizm jest polityrz.ny. /. Ihn/ Moi rozmawia Ma/ym tata Drugie" 1991, nr ą/ę/ó, oraz w zbiorze Ciało i teku ,0/1 m

Iłii/m ••wonie

Osiemnastowieczne korze nie feminizmu

B||il/m pierwotnie był ruchem o charakterze przede wszystkim socjo-]||lt ■ m im, nastawionym na walki,' z przejawami nierówności kobiet wo-i /yzn w przestrzeni społecznej i kulturowej, a także wobec prawa. M l< M inie sięga swoimi korzeniami do XVIII weku, rozwijając się nie-ww.imi' do dzisiaj.

■Min li sześćdziesiątych XX wieku obok feminizmu stricte socjopolitycz-Hiyodrębniła się nowa forma - feminizm akademicki, również rozwi-■tlę do dzisiaj. Nie stroniąc od zaangażowania politycznego, feminizm ■bicki jest przede wszystkim nurtem o charakterze intelektualnym. Ity on podbudowę myślową dla ruchów socjopolitycznych oraz inter-JM rozmaite zjawiska dotyczące sytuacji kobiet - zarówno społecznej, ■li li itrowej.

Interdyscyplinarna postać feminizmu akademickiego

Min ie feminizmu akademickiego rozwinęły się najpierw tak zwane l|« kobiece (Womeris Studies), obejmujące historię i teorię feministycz-tę pnie także krytyka feministyczna i genderowa. Feminizm aka-Utl przybrał od początku postać interdyscyplinarną, łącząc w sobie ■C dyscypliny humanistyczne, zwłaszcza zaś socjologię, psychologię, ■ę, wiedzę o kulturze, historię sztuki, muzykologię, teatrologię, fil-jfeatwo i oczywiście wiedzę o Uteraturze.

pele wiedzy o literaturze badania kobiece skoncentrowały się na gro-Jfllu wszelkiej możliwej wiedzy na temat obecności kobiet w kultu-rui li lej. W ramach tych badań zaczęto opracowywać nową historię ■ly- pisaną z perspektywy kobiet, bardzo często usuwanych na mar-;rz patriarchalny dyskurs historycznoliteracki.

Feminizm

rewizjonistyczny

1 feministyczna przybrała na początku postać rewizjonistyczną. Nurt Mityczny nastawiony był przede wszystkim na obnażanie mechani-prrsji wobec kobiet, na demaskowanie i piętnowanie wszelkich męskiej dominacji w dyskursie teoretyczno- i krytycznoliterac-jh na krytykę kanonu literackiego ustanawianego z perspektywy mę-■nilnu jc rewizjonistyczne pojawiały się w pracach wielu badaczek i i > i /im h, szczególnie w końcu lat sześćdziesiątych i w pierwszej po-Btlci ł c n i d zi e s i ą tych.

Ginokrytyka -

feminizm

afirmatywny

Wii/hk h orientacji krytyki feministycznej stała się ginokrytyka, ■Ili ml pi /i badaczkę amerykańską Elaine Showalter w 1979 roku, ^fclllcu zarówno wcześniejsze, jak i współczesne oraz późniejsze for-■llhkl Iniimisiyi znej o charakterze pozytywnym,a nawet afirmatyw-■Bllii.b \ U I .1 mul a la | >< • 1 aw ki \ tvi /nvch 1 re wizji >nist)'i znyi li wobci tllłili p iii i in halnych i dyskursu androcentrycznego. W zamian koncen-HMWmI » lę na rozmaitych możliwościach określenia specyfiki kobiecości l|Wlli'ltWi|tywiiycli en li typowo kobiecych doświadczeń zwłaszcza wszyst IMi Ii iv« Ii, które wiązały się z pisaniem, inter|irctowaniem i badaniem lile KNlOwninkejsze odmiany ginokrytyki korzystały z dośwladczeii leo