446,447

446

Teorie litcrultlfl

Sex-gender

system

z góry, zaś pleć społeczno-kulturowa wytwarza się - ma charakter pewnego procesu historycznego i kształtuje się w wyniku określonych interakcji społecznych. W 1975 roku antropolożka Gale Rubin posłużyła się z kolei sformułowaniem „sex-gender system" w celu opisania systemowych relacji życia plemiennego - reprodukcji w obrębie wspólnot plemiennych, seksualności oraz wymiany kobiet między plemionami. Koncepcja ta okazała się również bardzo inspirująca dla badaczek feministycznych reprezentujących rozmaite dyscypliny humanistyczne¹*.

Dinnerstein metafory ..syreny" i „minotaura"

W końcu lat siedemdziesiątych ważną rolę odegrały także badania psycho-analityczek feministycznych Dorothy Dinnerstein (1923-1992) i Nancy Chodorow (ur. 1944)¹³. Badając zróżnicowanie ról płciowych (kobiecych i męskich) wyrażone tytułowymi metaforami „syreny” i „minotaura”, Dinnerstein analizowała na przykład głębokie przyczyny podziałów w obszarach kulturowych i społecznych na odrębne sfery przynależne kobietom i mężczyznom.

Chodorow koncepcja reprodukowania roli macierzyńskiej

pici biologicznej jako uleptiS pierwotnej i naturalnej potlM^f wości (żeńskości lub męskoŚM dc badań gejowsko -lriihl|il||^n z kolei istnienie homosekitł^p tury homoseksualnej inąykł# bieccj) jako uniwersalnego I ■ go zespołu cech t li.naklei yjąfl by o skłonnościach luminia W każdym z tych wypadkom# konstrukcjonistycznc zapt*m ności owej pierwotnej poiliM kobiecości/męskości, piet In skiej czy homoscksuahinśujM że zarówno kobiecość, jak 11 męskość czy wreszcie Itonn (lesbijska lub gejowska) Ki pn struktami społeczno ktllltlN nikającymi z aktu na/waiiiąl rządkowania do oku łona) ■ strukty te pociągają /a «obą określonych gestów, /achut| ubierania się itp. zgodliyn no-kulturowymi wzorcami ti normy bycia kohietą/triMj zentowania pici żeńi kn j/< lesbijką/gejem itp. W n u kalnych ujęciach koi 1, linki (takich jak na przykl.nl |ndl wet pleć biologu / na jcatJB społeczno-kulturowi)#

Książka The Mermaid and the Minotaur wymierzona była przeciwko tego rodzaju arbitralnym rozwarstwieniom i okazała się bardzo iiiN|UM|) dla feministek zainteresowanych problematyką zdetcrnimowfw różnic płciowych'⁴. Jeszcze większy wpływ wywarła książka Nff The Reproduction of Mothering poświęcona zagadnieniom rep|f macierzyńskiej - w szczególności stała się ona bardzo intcirsuląi y formacji dla feministek próbujących obalić koncepcje tradycyjni^

¹¹ G. Rubin, The Trajfic in Women: Notes on the.Political Economy' uf V. ■, I w j thropotogy ofWomcn, red. R.R. Reitcr, New York-London 197J,

^IJ Zob. zwłaszcza D. Dinnerstein, The Mermaid and the Minotaur >SYiVMMH_ Humań Malaise, New York 1977; N. Chodorow, The Keproduttion »/ AfolfH lysis and the Socio/ogy of (tender, Berkeley-London 1978,

'* Zob. uwagi na ten temat w książce R. Putnam Tong, Mysi feminlMytona If^lłl tłum | Mikos, B. Umińska, tluin. przejrzała M. Środa, Warszawa |0o ccpcja Dinnerstein zainspirowała także badaczki opowiadające nlę po ¹¹ * nttl|J^| nicznoścl i zacierania sztywnych przyporządkowań plciowyi h 1 < Zoli, u

1| lut Kitowskiej przypisujących fazie cdypalnej najistotniejszą rolę ■fiu (seksualnym człowieka. Chodorow największą uwagę skoncen-prcedypalnej i tu właśnie dostrzegła bardzo istotne mechanizmy k psychoseksualnego. Poddała tym samym gruntownej rewizji do-JfoUy procesu różnicowania, a więc fazy, w której dziecko zaczyna Htyhuość własnej jaźni, a zarazem określa granice własnego „ja” i włas-Plit lego procesu, przekonywała Chodorow, bardzo istotna jest obec-jriko „pierwotnej opiekunki” - i to ona staje się dla dziecka „innym”, ihri spektywie którego zachodzą wszystkie zmiany. Z punktu widze-Ibiiilciówych najistotniejsze było to, że autorka The Reproduction of Mftoi d.i uwagę na tworzenie się tożsamości płciowej dziewczynek V6rr przebiega rówcześnie z procesem różnicowania, choć oczywi -w wypadku każdej płci. Ze względu na bardzo istotny wpływ związ-i hlnpcy określają swoją tożsamość płciową w sposob negatywny (dęli luliii bycie nie-żeńskim) i dlatego stale muszą wzmacniać własne ■bności. Stąd też w okresie preedypalnym między synem a matką ■ dn/iiania o charakterze seksualnym, które w ogóle nie mają miej-|t h między córkami a matkami. Dopiero po wejściu w fazę edypalną hid.mna sobie, że odmienność płciowa matki stanowi problem, a nie Iłowi i narażać się na gniew ojca - odseparowuje się od niej emocjo-Thpensatą jest tu wzrastająca świadomość możliwości utożsamiania •Kilami (w szczególności z ojcem), a zatem także - posiadania wła-Httium Zdaniem Nancy Chodorow, moment ten jest decydujący -*ly właśnie rodzi się pogarda mężczyzny wobec kobiety, a pojawie-t m li żucia okazuje się konieczne w ukształtowaniu się jego tożsamo-Jrdnak także przyczyna późniejszego represjonowania kobiet przez ■o iw i pici wntna niejako niechęć i zarazem poczucie wyższości zy-VfWn wzmocnienie społeczne i kulturowe. Gdy chodzi o dziewczyn-Id' ntyłtkacji tożsamościowej ma natomiast charakter pozytywny i nic-i i amość tworzona jest przez podobieństwo, identyfikację i po-jgłn'.' i, i dlatego też Chodorow określa to zjawisko mianem ^Hnmbiozy”. Z tego powodu problemy kobiet z ich żeńską tożsa-

....... dopiero po upływie fazy edypalnej, kiedy to przewagę uzy-

■mrulniicntrycznc - władza męska i niesprawiedliwe dla dzicwczy-Uy zdeterminowane społecznie i kulturowo usankcjonowaną hegemo IV W konkluzji swojego wywodu autorka The Reproduction of Mothering Bwniez, że owa odmienność rozwoju psychoseksualnego chłopców •|n I niesie ze sobą bardzo ważne implikacje społeczne i kulturowe. Mi-

Sliowiilici pi/ypisujc li.iil.iiii.iin l 'Inuliirow bardzo intorni| rolę dla t.i/w.i

Md>i" ¹........ ¹    ,,, )    -.i. I Slm w.dier, Krytyka feministyczna na rozdrożu, tłum.

Palili tv«lia Hlaekwood, „Teksty I )rugic" 11)91, nr 4/5/6,*. 454^ Zob. leż interesujący ko-pi>» t liodmow w: U. lhituam Tong, My/ljeminitłyctnu Wprowadzenie, op. cif.,

■« • u

Proces

różnicowania

Relacja z matt

Przyczyna ro presjonowunl kobiet pr/ez myzczyzn

„Prtedluzon.

•.yinbloza"