470 471 2

Podwoik bałtycki — Idothea ba!lica jest pospolitym skorupiakiem w Bałtyku.

Podwój wielki (synonim: wesz morska) — Saduria entomon. Bałtyk (relikt polodowcowy). M. Północne, jeziora skandynawskie.

Podrząd: Asel/ota

Gatunki morskie i słodkowodne, pospolite. Wiele żyje w wodach podziemnych. 3 — 6 segmentów odwłoka zrośniętych z telsonem w dużą płytkę (ryc. 176A). Pierwsze dwie pary odwłoka tworzą wieczko, dalsze mają skrzela, uropody stylikowate, rozwidlone. Narządy gębowe gryzące. Kroczą po dnie i roślinach podwodnych.

Ośliczka wodna (synonim: pospolita) —lAsel/us aguąticus występuje w krajowych wodach słodkich (ryc. 176A).

Podrząd: Phreato/co/dea

Gatunki występujące w wodach słodkich Australii i południowej Afryki. Ciało bocznie spłaszczone (cecha wyjątkowa u równonogów), cztery pary odnóży tułowiowych skierowane do przodu, dalsze (3) ku tyłowi, czym nawiązują do następnego rzędu (obunogów). Uropody stylikowate, rozwidlone (nawiązują do poprzedniego podrzędu).

Podrząd: Microcerberldea

Formy ślepe, występują w wodach podziemnych i jaskiniowych.

Podrząd: Gnathidea

Stadium manka pasożytuje na gąbkach i rybach morskich. Przysadki gębowe ssące. Pasożyty ryb przyczepione są do skrzel lub skóry, ssą krew. Postacie dojrzałe nie odżywiają się, żyją wolno. Mają szczątkowe narządy gębowe i szczątkowy układ pokarmowy. Tułów złożony z 5 segmentów (1 i 7 zredukowane). Odwłok bez odnóży.

Podrząd: Epicaridea

Pasożyty zewnętrzne skorupiaków morskich. Samce drobne o typowej budowie dla równonogów, samice najczęściej bez segmentacji i odnóży, o narządach gębowych wykształconych w rurkę ssącą. Wymagają w cyklu życiowym dwóch żywicieli. Z jaja wylęga się larwa, zwana epikardiową, drobna, z kłują-co-ssącymi narządami gębowymi i pazurkowatymi czepnymi odnóżami tułowiowymi. Larwa przyczepia się do pływającego widłonoga, podlega 6 linie-niom, wykształca się w stadium zwane mikroniskusem i następnie kryptonis-

kusem, które przyczepia się do przydennego dziesięcionoga i dojrzewa. Hermafrodyty i rozdzielnopłciowe. Płeć najczęściej determinowana cpigenetycznie.

Podrząd: stonogi — Oniscoidea

Gatunki lądowe i amfibiotyczne. Odwłok słabo rozwinięty, od strony grzbietowej widocznych tylko 5 segmentów. Płytki grzbietowe rozbudowane. Czułki I nie występują. Narządy gębowe gryzące.

Stonóg myszaty (synonim: stonoga murowa) — Oniscus asellus występuje w rumowiskach, pod kamieniami (ryc. I76B). Gałęzie zewnętrzne odnóży odwłokowych są przystosowane do oddychania tlenem atmosferycznym.

Prosionek szorstki —[Porcellio scaber (fot. 10D) występuje w środkowej Europie, Ameryce Północnej, w miejscach wilgotnych na lądzie, spotykany w piwnicach.

Rząd: obunogi — Amphipoda

Skorupiaki morskie (większość) i słodkowodne. Ok. 5 500 gatunków. Prowadzą tryb życia planktoniczny lub przydenny. Wiele form ryje w mule, buduje tunele, występują gatunki budujące domki z ziaren piasku i szczątków roślin i zwierząt, które noszą na ciele. Niektóre wspinają się po roślinach wodnych. Część jest drapieżna, poluje na meduzy lub osłonice. Część odżywia się roślinami, w tym drewnem, formy denne odżywiają się detrytusem. Wiele gatunków może przebywać jakiś czas poza wodą, w piasku plaż nadmorskich. Znane są gatunki żyjące stale na plażach, w strefie odpływów i w ściółce wilgotnych lasów. Nieliczne gatunki są koraensalami gąbek, parzydełkowców, żebropławów szkarłupni i osłonie oraz pasożytami żyjącymi w spongocelu gąbek lub w zagłębieniach podgonadalnych meduz, w koszach skrzelowycb żachw. na skórze waleni, na szczękach delfinów. Pasożyty nie pływają wolno w żadnym stadium cyklu życiowego, larwy i postacie dojrzałe są stale przyczepione do gospodarza. Wiele gatunków wolno żyjących występuje masowo, stanowiąc główną część biomasy wodnej.

Ryc. 177. Obunóg. kiełż Ganimarus sp.

471