497 2

występuje przymiotniki dcrywowane różnymi formantami, co określa się mianem współfunkcyjnośei forniantów.

Rola semantyczna przymiotnika w dużym stopniu zależy od charakterystyki leksykalnej rzeczownika podstawowego, a w małym - od jakości formantu. Świadczą o tym najważniejsze formanty sufiksalnc: -owy, -ny i -ski. Formant -owy pełni wszystkie role (por. przykład rowerowy, s. 483), przypuszczalnie poza użyciami charakterystycznymi konkretnymi. Także formant -ny pełni wszystkie role. prawdopodobnie poza wskazaniem na wytwór. Ten sam derywat z forman-tem -ny może być użyty w dwu funkcjach: w funkcji materiałowej kamienna ławka bądź w funkcji porównawczej kamienna twarz - w zależności od treści rzeczownika określanego. Niewyspecjalizowany semantycznie jest również formant paradygmatyczny. Przymiotnik wilczy używany jest w funkcji nazwy subiektu (wilczy skok), w funkcji pscudoposesywnej (wilcza nora), w funkcji nazwy elementu zbioru (wilcze stado) i w funkcji porównawczej (wilczy apetyt). Są też przykłady na użycia materiałowe (barania czapka) i genetyczne (mięso baranie). Są to więc formanty o funkcji transpozycyjnej. Na marginesie trzeba dodać, że formant paradygmatyczny jest wyspecjalizowany w zakresie wyboru podstawy, mianowicie łączy się tylko z rzeczownikami żywotnymi.

B Szymanek (1985: 141-165) Mawia bardzo interesującą lezę, że przymiotniki relacyjne tworzone są za pon>ocą jednej reguły derywacyjnej (niezależnie od lego. jak specyficzne mogą być pełnione przez nie funkcje semantyczne) i sześciu współfunkcyjnych reguł afiksacji. co wynika /. faktu, że tworzy je w jego opinii - sześć prostych produktywnych fotmantów występujących w derywatach; kobiecy, ziemniaczany, rybi. szkobiy. uniwersytecki i domowy. Stwierdza leż, że brak korelacji między tymi sufiksomi a funkcjami semantycznymi przymiotników.

Wyspecjalizowane semantycznie są zapożyczone współformanty prefiksalnc: w funkcji temporalnej pre- i post-, w funkcji obiektowej pro- i anty-. Natomiast pominięty w tabeli współformant inter- (odpowiadający rodzimemu między-) pełni funkcję lokatywną (interkontynentalna komunikacja), temporałną (inter-stadialne procesy) i inną (interdyscyplinarne badania). (Polskie odpowiedniki typu międzywojenny, przedkolumbijski są derywatami od wyrażeń przyimkowych, zob. 4.).

Wyspecjalizowane semantycznie - w mniejszym lub większym stopniu - są niektóre formanty sufiksalnc. Dotyczy to w szczególności dwu formantów. Formant -owaty jest wykładnikiem relacji porównawczej (dyniowata głowa, sznurowaty film. kaczkowaty chód), występuje też w funkcji zwanej tu charakterystyczną (zezowate dziecko: pagórkowaty teren), ponadto wykorzystywany jest w terminologii przyrodniczej (zwierzęta kunowate, rośliny malwowate). Podobnie w terminologii chemicznej wykorzystywany jest formant -awy. niklowy, mangawy, rtęciowy, siarkawy, który poza tym nie jest już produktywny w tworzeniu derywatów odrzeczownikowych. Drugim wyspecjalizowanym formantem jest -isty || -ysty: barczysty chłop, wzorzysty materiał. A. Nagórko (1987: 149) określa znaczenie tego formantu jako kwantytatywne. jak w przykładzie gwiaździste niebo. Również i ten formant występuje w innej funkcji, mianowicie porównawczej (jedwabista skóra), oraz w relacjach trudnych do sklasyfikowania (służjbisty konduktor, osobisty bagaż). Pewien stopień specjalizacji można przypisać formantom tworzącym przymiotniki

497