513 2

dziewczyna 'dziewczyna, kińra lina) niebieskie oczy' (por. ‘dziewczyna, która ma oczy); złotopióry ptak, jednoręki żebrak Te złożenia są traktowane analogicznie do pozostałych złożeń przymiotnikowo-rzeczownikowych

7.1.4. Zawartość i układ opisu

Opis formalny zawiera podział złożeń na współrzędne i podrzędne oraz podział złożeń podrzędnych na typy ze względu na charakter gramatyczny drugiego członu (nadrzędnego), a w ich obrębie - ze względu na charakter gramatyczny pierwszego członu (podrzędnego). Opis semantyczny sprowadza się do ustalenia znaczeń strukturalnych złożeń, czyli relacji semantycznych między pierwszym a drugim członem. Oddzielnie (7.3.) analizujemy wykładniki formalne, mianowicie wydzielamy typy złożeń ze względu na typy formantów.

7.2. TYPY ZŁOŻEŃ ZE WZGLĘDU NA CHARAKTER GRAMATYCZNY CZŁONÓW

7.2.1.

72.1.1.

Złożenia z drugim członem rzeczownikowym

Złożenia przymiotnikowo-rzcczownikowe - A (A, + N) - obejmują cztery główne typy relacji semantycznych. Relacja kwalifikatywna zachodzi wówczas, gdy człon przymiotnikowy nazywa cechę, a człon rzeczownikowy - jej nosiciela (.siwowłosy, słono wodny, skośnooki, leworęczny, gómozaworowy). Relacja lokatywna zachodzi w przymiotnikach typu połndniowofrancuski. Relacja temporalna ma miejsce, gdy człon rzeczownikowy nazywa odcinek czasu, który może być zlokalizowany niezależnie od momentu mówienia (trzynastowieczny, trzeciomajowy) lub też względem momentu mówienia (przyszłoroczny). Relacja occniająco-kwantytaiywna występuje, gdy człon przymiotnikowy wyraża ocenę miary (ocena parametryczna), człon rzeczownikowy - treść mierzoną. Ten drugi człon nazywa bądź parametry (długometrażowy. małokalibrowy, wysokoprocentowy), bądź też przedmiot mierzony (niskopienny, szerokotorowy, krótkoseryjny). Pierwszy człon informuje też o kompletności cechy lub przedmiotu nazwanego drugim członem (pełnomleczny, całoroczny). Relacja ta może być wyrażona pośrednio, przez porównanie (równoboczny, równoprawny). Złożenia takie określają też hierarchię czy rangę (pierwszoligowy. drugoplanowy, trzeciorzędny). Jak widać, liczebniki przymiotnikowe (porządkowe) traktowane są tu jako przymiotniki.

72.1.2. Złożenia rzcczownikowo-rzcczownikowc - A (N, + N_;) - są nieliczne i wyrażają na ogół relację podobieństwa (węgorzokształtny, oślogłowy, rurkokwiatowy, blaszkoskrzelny).

72.1.3. Złożenia liczcbnikowo-rzcczownikowc - A(Num + N) - wyrażają relację kwantytatywną (ilościową). Pierwszy człon wyraża ilość w sposób sprecyzowany, jeśli jest to liczebnik właściwy (główny, ułamkowy, zbiorowy), np. czteromasz-towy, bądź też w sposób niesprecyzowany (zaimki liczebne), np. kilkuarkuszowy. małorolny. Natomiast drugi człon bywa: nazwą miary (pięciocentymetrowy.

513