539 2

O jednym z mechanizmów ją umożliwiających już wspomnieliśmy. czyli o automatycznej regulacji średnicy źrenicy. Choć pamiętając, że stosunek najmniejszego oświetlenia do największego, przy którym układ wzrokowy funkcjonuje, jest rzędu I0¹⁰. wydawać by się mogło, żc nie więcej jak 16-krotna zmiana strumienia światła powodowana zmianami średnicy źrenicy oka nie jest istotna (średnica źrenicy przyjmuje wartości w zakresie 2-8 mm). Jednak szybkość reakcji źrenicy, w połączeniu z faktem, źc w codziennych syluacjach nic spotykamy ekstremalnych warunków oświetlenia, a szczególnie szybkich ich zmian, powoduje wielką użyteczność adaptacji uzyskiwanej dzięki funkcji źrenicy. Drugim mechanizmem adaptacji jest przystosowanie się komórek fotoczułych. Ustalono, że czopki są mało czułe na światło i dlatego informację za ich pomocą otrzymujemy tylko przy dostatecznie obfitym oświetleniu - mówimy wtedy o widzeniu jasnym (fotopowym). Natomiast pręciki są odpowiedzialne za widzenie ciemne (skotopowc).

Stwierdzono, że bezpośrednim skutkiem absorpcji światła w widzeniu skotopo-wym jest rozkład rodopsyny - fotopigmentu zawartego w pręcikach. Rozkład rodopsyny zachodzi znacznie szybciej niż jej ponowna synteza. Dzięki temu istnieje ujemne sprzężenie zwrotne regulujące ilość rodopsyny w zależności od natężenia oświetlenia. Wzrost natężenia światła powoduje zmniejszenie ilości rodopsyny, a tym samym zmniejszenie czułości pręcików. Równowaga ustala się, gdy ilość rozkładanego fotopigmentu równa się ilości otrzymanej wskutek syntezy.

Piękny m potwierdzeniem hipotezy, że rodopsyna jest odpowiedzialna za widzenie skotopowc. jest zgodność krzywej absorpcji światła przez rodopsynę w funkcji długości fali z krzywą wrażliwości widmowej w widzeniu ciemnym. Co prawda, krzywe te mc są identyczne, różnice znikają jednak po uwzględnieniu poprawek wynikających z filtrowania św iatła przez ośrodki przeziemc oka. jak i z zależności energii kwantu od długości fali.

Inną krzywą wrażliwości widmowej otrzymuje się przy badaniu oka zaadaptowanego do jasności. Jak wynika z ryc. 16.18. krzywa ta ma przesunięte maksimum w kierunku fal dłuższych względem maksimum krzywej wrażJiwości widmowej

(Rodopsyna] a-(Foton.hv)

woomnoici

Enoi

t>oca

BaVo ♦ retyr>r\a ałdafryd witamny A₍

Ryc. 16.19. Uprmzczony cykl rodopsyny.

539