61

61

Modyfikujący wpływ tych czynników na proces usamodzielnienia się podopiecznego oraz wtórny wobec niego proces opieki może dotyczyć:

—    zwiększenia się albo zmniejszenia wartości czasowych poszczególnych etapów,

—    innego przebiegu krzywej granicznej opieki i samodzielności życiowej w kierunku zwiększenia strefy opieki i ograniczenia strefy samodzielności albo przeciwnie,

—    ogólnego opóźnienia albo przyspieszenia względnie pełnego usamodzielnienia życiowego podopiecznego,

—    osiągniętego przez podopiecznego stopnia tej samodzielności, lub inaczej — stopnia redukcji jego ponadpodmiotowych potrzeb.

Wyróżnienie sześciu etapów procesu dorastania do samodzielności życiowej i sprawowania opieki opiera się na stwierdzeniu charakterystycznych dla każdego z nich oznak, będących pochodnymi ogólnego rozwoju podopiecznego. Nie jest to jednak oparcie zupełnie wystarczające. Zachodzi tu jeszcze potrzeba bliższej charakterystyki psychomotorycznej i sprawnościowej podopiecznego na każdym z wyłonionych etapów.

8.3. Podstawowe zmienne ewolucyjnego procesu opieki

i dorastania podopiecznego do samodzielności życiowej

♦

Przyjęliśmy wyżej, że zasadniczą właściwością rozpatrywanego tu procesu są następujące po sobie wzajemnie uwarunkowane zmiany w działalności opiekuńczej, będące pochodnymi zmian rozwojowych podopiecznego. W związku z tym powstaje pytanie, co i w jakim kierunku ulega tutaj zmianom w obu tych płaszczyznach. Właściwa odpowiedź na nie stanowi podstawową przesłankę dla ustalania związków i zależności, tak między wyłonionymi zmiennymi w obrębie procesu rozwoju podopiecznego i procesu opieki, jak i między tymi procesami. Przedstawione w poprzednich rozdziałach zagadnienia opieki międzyludzkiej pozwalają na ogólne sprecyzowanie następujących zmiennych elementów w obu tych procesach.

Zmienia się przede wszystkim asymetryczna, obiektywna zależność między opiekunem a podopiecznym. Jej skrajna postać na etapie wyjściowym opieki ulega na przestrzeni miesięcy i lat — jak w opiece nad dzieckiem w rodzinie od niemowlęctwa aż do usamodzielnienia się — powolnemu i stopniowemu zmniejszaniu się i przekształcaniu w coraz bardziej wyrównaną, symetryczną. Konsekwencją tych zmian jest narastanie potencjalnych możliwości partnerskiego współdziałania podopiecznego z opiekunem oraz występowania po temu odpowiednich sytuacji.

Na skutek stopniowego zmniejszania się asymetryczności tej zależności maleje odpowiednio zakres i stopień sprawowanej opieki nad podopiecznym, aż do jej