762

troskopti ESR W wielu laboratoriach na iwiccte trwają intensywne badania mające na celu konstruowanie urządzenia. które w oparciu o zjawisko elektronowego rezonansu spinowego (ESR) umożliwi obrazowanie wolnych rodników w tkankach i narządach wewnętrznych ciała. Przew iduje się. że będzie lo miało w iększe znaczenie diagnostyczne od stosowanej obecnie metody obrazowania magnctyczno-rezonansowego protonów (MRI). Na rycinie 23.18 ukazano symbolicznie „walkę” wolnych rodników z antyutlcnlaczami. jaka toczy się w każdym żywym organizmie.

23.10.1. Wolne rodniki w zdrowym organizmie

W warunkach naturalnych zdrowego organizmu wolne rodniki, głównie *Oj i *OH.

r»-orzą sif:

1.    W procesie utleniania biologicznego w łaócuchu oddechowym w mitochon-driach Czterostopniowa redukcja tlenu do wody przebiega przez formy wolnorod-nikowc. przy czym do 2* tlenu ulega niekompletnej redukcji z wytworzeniem rodników jako produktów ostatecznych. Proces ten jest 2-10 razy silniejszy w przypadku zaburzeń oddychania komórkowego spowodowanych nadmiarem tlenu (brak równoważników redukcyjnych). Wole rodniki tworzy się również w wyniku zaburzeń transportu elektronów w rctikulum endopla/matyc/nym oraz błonach jądrowych.

2.    W przebiegu niektórych reakcji enzymatycznych katalizowanych przez, oksydazy - NADPH. ksanlynową, aldehydową, di aminową oraz dehydrogenazę di-hydroorotanową i lipooksygenazę.

3.    W procesach fagocytozy i w procesach związanych z funkcją płytek krwi (przemiany kwasu aradudonowego).

4.    Przez autooksydację związków biologicznie czynnych: hemoglobiny, hydrochinonów. epmcfryny. łeukoflaw iny. pochodnych dołowych.

W procesach jcdnoelektronowej oksydacji ksenobioty ków tworzą się wolnorod-nikowc metabolity, w których niesparowany elektron występuje w bardziej złożonych układach niż w aktywnych postaciach tlenu. Są to: paracetamol. fenylohydrazyna. probukol - ArO* (Ar - reszta aromatyczna), benzydyna - ArNOT. mitoksantroo - N*. siarczki - *SO;. alkohol - *CH(OH)CH_> W procesach enzymatycznej hydroksylacji (redukcji) niektórych leków i innych związków organicznych tworzą się również wolnorodmkowc metabolity: mtrofurantoina. nitrofurazon. me tromdazol. adriamycyna. daunomycyna. mitomycyna C. tetrachlorek węgla - *Ca_%. Kalotan - •CIIOCF,. parakwat - *R\

W warunkach zdrowia poziom wolnych rodników jest <ciśle kontrolowany. Co dzieje się z powstającymi ciągle rodnikami'⁷ Przede wszystkim są to czynniki niezwykle reakty wne, reagują więc w miejscu swego powstawania ze sobą lub z najbliższym otoczeniem.

Zachodzą następujące reakcje:

762